Bà ngoại con đã kể rằng một ngày của thuở xưa, xa rất xa, Ông Trời nhìn xuống mặt đất. Người mỉm cười ngắm những đứa trẻ đang được mẹ chúng bế ẵm. Nghĩ ngợi hồi lâu, Ông Trời xòe bàn tay, rồi thả xuống mặt đất một loại cây cao vút, khẳng khiu. Loài cây ấy phủ xanh làng quê, những chiếc lá bé nhỏ xào xạc trong gió, những thân cây xanh khoẻ khoắn cựa vào nhau, tạo ra một bản nhạc êm ái, thanh bình.
Bài: Nguyễn Phan Quế Mai
Loài cây đó che vươn cao che rợp đường vào làng mình và sừng sững đứng đó như một thành luỹ màu xanh sau vườn nhà mình. Đó là cây gì con nhỉ?
À đúng rồi, cây tre! Đã bao đời nay, tre toả bóng cho những làng quê yên ả. Con có biết không, tre còn mang bên mình một sứ mệnh vô cùng thiêng liêng: hát ru cho những em bé ngủ.
Mẹ thật may mắn khi được lớn lên cùng rặng tre cao lớn ngay đằng sau nhà. Những buổi tối, tre cựa mình, tiếng thì thầm của chúng quyện vào lời ru của bà ngoại con, khi bà hát ru mẹ ngủ. Buổi trưa, khi bà đi làm, mẹ nằm nghe tiếng tre ru, rồi ngủ thiếp đi lúc nào không biết. Tiếng tre cứ lao xao, nhè nhẹ, mon men theo những giấc mơ của mẹ.
Ngày xưa, vào những ngày bão lớn, ngôi nhà mái rạ vách đất của ông bà ngoại con bỗng hóa mỏng manh. Khi ấy, rặng tre xoãi người che chở. Những thân cây vững chãi hiên ngang đón lấy những dải mưa quật, những vòm lá nghiêng xuống nhận về mình những trận cuồng phong. Khi bão tan, tre nhường cho ông ngoại của con những thân cây khoẻ nhất, dẻo dai nhất để ông dựng lại gian bếp vừa bị bão xô đổ.
Những ngày đẹp trời, khi nắng vàng ươm nhảy nhót dưới gốc tre và đàn chim chuyền cành thả tiếng hót từ trên cao xuống, mẹ và lũ bạn lại thơ thẩn chơi dưới rặng tre. Nhặt những chiếc lá tre đang rải đầy dưới gốc, mẹ có được những chiếc thuyền mỏng manh, lướt đi nhẹ tênh trên mặt nước. Bẻ đi những chiếc gai trên một cành tre khô vừa rơi xuống, mẹ có được một chiếc cần câu, bắt được cá dưới ao.
Sau những trận mưa, ông ngoại con lại ra lũy tre, đào lên những búp măng khỏe khoắn đang vươn lên từ đất. Qua bàn tay khéo léo của bà, những búp măng tươi ấy hóa thành món măng hầm, măng xào thơm phưng phức. Măng cũng có thể phơi khô hoặc ủ chua, để dành cho những ngày mưa bão.
Rặng tre nhà mình đã luôn ở đó, chở che cho suốt tuổi thơ của mẹ. Khi lớn lên rồi, mỗi khi có điều gì lo lắng, bất an, mẹ chạm vào những thân tre xanh mướt, khỏe khoắn, nhìn lên vòm xanh rì rào, lắng nghe tiếng tre ru và lại cảm thấy an lòng.
Nhưng không cần phải ra vườn sau mẹ mới có thể được ngắm nhìn tre. Con nghĩ xem tre còn có mặt có ở những nơi nào? Trong nhà mình có đồ đạc gì làm bằng tre, con nhỉ?
À đúng rồi, con thông minh của mẹ! Chúng ta có rổ tre, đũa tre, trõng tre. Gỗ của tre vừa dẻo dai, vừa cứng cáp, có thể giúp con người tạo ra bao nhiêu vật dụng cần thiết.
Thuở nhỏ, mẹ thấy tre hiện diện ở mọi lúc, mọi nơi. Trong mỗi bữa ăn, mẹ nâng trên tay đôi đũa tre do ông ngoại con vót từ lũy tre nhà mình. Khi vo gạo, mẹ cầm trên tay chiếc rổ do bà ngoại con đan từ những chiếc lạt tre. Khi lấy một chiếc bánh đa từ chiếc thúng bà vừa quảy ở chợ về, mẹ chạm vào những sợi tre đã sạm màu gian khổ của bà. Ban ngày, chiếc chõng tre gồng mình nâng cho mẹ ngồi chơi, đêm đêm chiếc giường tre xoãi mình đón ru mẹ ngủ. Ngày Tết, những chiếc lạt tre mềm mại giữ cho khuôn hình những chiếc bánh chưng vuông vức, để rồi biến mình thành lưỡi dao độc đáo, xắn bánh chưng thành những góc tam giác xanh mướt màu lá dong, nâu thẫm màu thịt, vàng ươm màu đỗ và trắng mịn màu gạo nếp.
Mỗi năm, vào dịp trung thu, ông ngoại con đều ra vườn chặt tre. Dưới bàn tay khéo léo của ông ngoại, tre hoá thân thành những chiếc đèn lồng tuyệt đẹp và vững chãi, để mẹ và hai bác của con nâng trên tay, cùng bè bạn đi rước trăng về.
Bây giờ, con hãy nhắm mắt lại và để tiếng ru hời của tre đưa con vào giấc ngủ. Ngủ đi, con yêu của mẹ. À, à ơi…
