Đó là nhà thơ Hoài Vũ, quê Mộ Đức, người đã gắn bó với chiến
trường Nam bộ, với sông Vàm Cỏ Đông rồi sông Vàm Cỏ Tây rất nhiều năm
trong chiến tranh.
Mùi ký ức
Mỗi khi bài hát Vàm Cỏ Đông cất lên, tôi đều cảm nhận một luồng xúc cảm chạy rân rân trong người. Đơn giản, vì tôi đã sống cạnh sông Vàm Cỏ Đông phía thượng nguồn trong hai năm cuối cùng cuộc chiến. Khi tôi từ chiến trường Mỹ Tho trở lên Ban Binh vận R (Trung ương Cục), thì cơ quan tôi từ Campuchia đã dời về Tây Ninh, đóng bản doanh tại một khu rừng già bên sông Vàm Cỏ. Từ rừng, nơi chúng tôi cất nhà ở, ra bờ sông không xa, nhưng phải qua một rẫy cũ. Rẫy cũ, đất ít màu mỡ nên không còn được trồng củ mì, nhưng nhiều loại rau dại vẫn mọc tốt tươi, đặc biệt là rau cải trời, rau tàu bay, và đó là thức ăn hằng ngày của chúng tôi.
Vàm Cỏ Đôngduyên nào đưa tôi đến dòng sông
Vàm Cỏ Đông mùa nước đổ
cả con nước quằn lên, hào hển thở lục bình trôi quá tốc độ lục bình đây là nguồn sông anh biết không mặt sông bằng bỗng nhiên nổi sóng những cú rướn thiên la địa võng dòng sông con thuồng luồng khổng lồ đòi phá vỡ hai bờ đòi giải phóng nước chuyển màu bỗng tràn năng lượng thuở hồng hoang gầm rú rợn người những ngày đó thiệt tình tôi không dám bơi chỉ xớ rớ trên bờ như đứa trẻ nhìn dòng sông kiểu con thơ ngóng mẹ bao giờ sông hiền lại đây trời! hiền ngay đây hiền ngay đây thôi chợt những ngày yên lắng bìm bịp kêu chiều vàng đập cánh lục bình trôi một tiếng thở dài tôi đâu biết dòng sông hiền là khổ tôi ở cạnh sông hai năm trong đời hai năm cuối cùng cuộc chiến mở radio thì bài ca hiển hiện Vàm Cỏ Đông ơi Vàm Cỏ tôi cứ nghĩ mình còn ở đây dài dài nhiều lúc lặng ngắm dòng sông thiền định nhiều khi bực đám lục bình bướng bỉnh cứ trôi lên trôi xuống hoài hoài như không cần biết tới ngày mai làm sao biết rồi ngày mai ấy đến chúng tôi cuốn tăng võng theo đoàn quân về Sài Gòn từ ngày đó tôi xa Vàm Cỏ Đông nhớ mẹ nướng cho con củ khoai đêm gió lạnh nhớ bác Tám mời uống ly rượu mạnh rượu nấu gạo nhà men rừng nhớ anh Chín Thế bẫy con heo to quá chừng cơ quan liên hoan mấy ngày chưa hết thịt nhớ nhà thơ Chim Trắng lặn lội tìm dòng sông chia sẻ với em mình thơ là nơi kết nối ân tình suốt đời tôi không xa Vàm Cỏ Đông dòng sông cùng tôi xuôi số phận bao nhiêu là lận đận mãnh liệt như sông vẫn lâm khổ nạn mỗi con nước nhạt nhòa ám ảnh mỗi lúc mình quên sông lại nhắc bao điều Vàm Cỏ Đông tên có nghĩa là yêu Thanh Thảo (22.9.2020) |
Tôi đâu có ngờ, mấy chục năm sau hòa bình, những loại rau rừng như bời lời, đọt choại, lộc vừng, trâm ổi, trâm sắng, bằng lăng, săng máu, lá cách, cóc dại... lại trở thành những loại rau đặc sản, được bán ở những siêu thị nổi tiếng tại TP.HCM. Đó là những loại rau không thể thiếu trong món “bánh tráng Trảng Bàng phơi sương” cuốn với thịt heo luộc và đủ loại rau dại.
Có lần tôi ra Hà Nội, bạn bè kéo vào một quán ăn ở đường Văn Cao, một trong nhiều quán ăn đặc sản Nam bộ do người Sài Gòn ra mở tại Hà Nội, tôi đã được ăn một bữa bánh tráng Trảng Bàng phơi sương cuốn rau dại bên sông Vàm Cỏ. Cảm giác món ăn này đầy hương vị sông Vàm Cỏ Đông, từ mùi nước, mùi lục bình, mùi dòng sông vào ban đêm, mùi cây rau dại hai bên bờ, và trên hết, là mùi ký ức những năm tháng chiến tranh. Khi đã có tuổi, chúng ta sống rất nhiều với những ký ức đủ loại. Với những người kháng chiến cũ như chúng tôi, thì ký ức chiến tranh luôn ở đầu bảng ký ức.
Sông Vàm Cỏ Đông ngày ấy, phía thượng nguồn, là dòng sông đặc biệt hoang dại mà bây giờ ta rất hiếm gặp ở những dòng sông Việt Nam. Mùa nước đổ, nhằm vào kỳ cao điểm của mùa nước nổi ở Nam bộ, sông Vàm Cỏ Đông trở nên đặc biệt hoang dã và khá dữ tợn. Thời điểm ấy, chúng tôi chỉ đứng trên bờ sông nhìn dòng nước đục ngầu cuồn cuộn chảy, không ai dám bơi qua. Nhà văn Hoàng Liên, bạn tôi, vốn là một đại úy hải quân trong quân đội Sài Gòn nhưng hoạt động bí mật cho cách mạng, một người bơi lội cực giỏi, cũng chỉ nhìn sông rồi lắc đầu. Cũng may là thời gian sông đặc biệt nguy hiểm như thế không kéo dài. Bỗng một ngày, sông Vàm Cỏ đột ngột hiền hòa trở lại. Những giề lục bình lại trôi bình thản, và chúng tôi lại thoải mái bơi lội trên sông để bứt lục bình về chấm mắm kho quẹt, một món ăn hấp dẫn với người nông dân Nam bộ, dĩ nhiên, với cả những Việt Cộng như chúng tôi.
Có những đêm, tôi được bạn bè làm “vận tải đường sông” chở thuyền máy cho ngao du trên sông Vàm Cỏ. Đêm trăng, dòng sông dịu dàng như thôn nữ, và chúng tôi mặc sức ngắm dòng sông, trong khi thuyền máy chạy ở tốc độ vừa phải. Tự nhiên, thấy mình gắn bó lạ kỳ với sông Vàm Cỏ. Trong chiến tranh, vẫn có những thời điểm khá yên bình, và chúng tôi tận hưởng những thời khắc thanh bình tạm thời như thế để sinh hoạt như một người nông dân sống cạnh dòng sông. Đó cũng là thời khắc tôi tích chứa được nhiều xúc cảm nhất, những xúc cảm sau này đi vào các bài thơ, các trường ca tôi viết có liên quan tới Vàm Cỏ Đông. Đó là cơ may không dễ gì có lại với một người làm thơ.
Được ở cạnh dòng sông là một diễm phúc
“Sinh ở đâu mà ai cũng anh hùng
Tất cả trả lời: sinh bên một dòng sông”
(thơ Bế Kiến Quốc)
Tôi được sinh ra bên một dòng sông nhỏ hẹp tên là sông Thoa, nhưng tôi được sống gần với nhiều dòng sông lớn như sông Hồng, sông Vàm Cỏ, sông Tiền… Những dòng sông ấy cho tôi rất nhiều năng lượng tích cực, như cách bây giờ người ta hay nói, những năng lượng đủ cho tôi sống và sáng tác suốt một đời.
Thời chiến tranh ấy, cơ quan tôi vẫn chăm chút đến cán bộ của mình, bằng cách dựng một ngôi nhà sàn nho nhỏ sát bờ sông Vàm Cỏ, dành cho những người cần được tĩnh dưỡng sau một thời gian bị bệnh. Tôi hay lân la ra nhà sàn chơi với bạn mình đang an dưỡng, và cảm thấy, được ở cạnh dòng sông là một diễm phúc.
Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây là hai dòng sông sinh đôi, đẹp như một cặp thiên thần.
Năm 1973, tôi đã có dịp vượt sông Vàm Cỏ Tây trong một buổi hoàng hôn đầy đe dọa, vì tàu tuần duyên quân đội Sài Gòn chạy ào ào trên sông, súng đại liên từ tàu bắn xối xả lên ngọn cây trâm cao ngất, nơi tung bay lá cờ nửa đỏ nửa xanh của Mặt trận Giải phóng miền Nam. Họ muốn bắn hạ lá cờ, nhưng không thành công. Lá cờ vẫn tung bay, và chúng tôi núp bên bờ sông, chỉ chờ tàu tuần duyên qua khỏi là chèo xuồng vượt sông. Khi ấy, sao Hôm vừa mọc.
Tôi đã từ sông Vàm Cỏ Tây tìm về sông Vàm Cỏ Đông, dòng sông đã khiến tôi nhớ suốt một đời.
Bình luận (0)