Toan tính của Trung Quốc khi đầu tư vào Afghanistan

Kể từ khi kiểm soát Kabul vào tháng 8.2021 và củng cố quyền lực khắp Afghanistan, lực lượng Taliban luôn ráo riết đối thoại nhằm chấm dứt tình trạng bị cô lập về kinh tế, chính trị. Các lệnh cấm vận của phương Tây và hạn hán đã gây nguy cơ nạn đói tại nhiều nơi giữa mùa đông băng giá. Theo tờ Nikkei Asia, Taliban đặt hy vọng vào Pakistan, quốc gia ủng hộ lực lượng này từ thập niên 1990, và Trung Quốc với mối quan hệ khá mập mờ, mang tính trao đổi với bất cứ bên nào kiểm soát Kabul.

Một tay súng Taliban canh gác tại khu vực viện trợ của Chương trình lương thực thế giới ở Kabul

AFP

Chẳng đặng đừng ?

Trung Quốc chưa chính thức công nhận chính phủ mới của Afghanistan do Taliban kiểm soát. Giới quan sát cho rằng Bắc Kinh đang thận trọng trước việc ủng hộ một lực lượng đã khiến khu vực mất cân bằng về thế lực, sau khi Mỹ rút quân. Theo đó, nếu Taliban tiếp tục nắm quyền và ngăn chặn được nội chiến, Trung Quốc có thể ủng hộ lực lượng này với vai trò là một quốc gia có ảnh hưởng lớn trong khu vực, nhưng đó sẽ là phương kế sau cùng.

Trung Quốc có đủ nguồn lực để trở thành bên giúp đỡ lớn nhất của Taliban và việc đầu tư vào hạ tầng có thể giúp ổn định tình hình ở Afghanistan. Theo ông Raoof Hasan, trợ lý đặc biệt của Thủ tướng Pakistan Imran Khan, đây là cách tiếp cận chung của Pakistan và Trung Quốc. Việc hỗ trợ chính phủ của Taliban thông qua phát triển là nỗ lực mà nhiều bên trong khu vực cho là cần thiết nhằm ngăn chặn nghèo khó, tuyệt vọng dẫn đến bất ổn. “Mối đe dọa chung là khủng bố, còn mục tiêu chung là kết nối kinh tế”, ông Hasan phân tích.

Một trong những lo ngại chính của Trung Quốc là việc các nhóm cực đoan ở Afghanistan có thể tuyển dụng thành viên người Duy Ngô Nhĩ từ khu tự trị Tân Cương. Theo GS Lâm Mẫn Vương tại Đại học Phục Đán (Trung Quốc), kinh nghiệm đối phó khủng bố của Trung Quốc là ổn định tình hình bằng phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, một lý do khác có thể khiến Trung Quốc hợp tác với Pakistan về vấn đề Afghanistan là xây dựng khối kinh tế vững chắc trong khu vực nhằm đối phó ảnh hưởng của Mỹ và Ấn Độ.

Thận trọng từng bước

Sau khi Taliban kiểm soát Afghanistan vào tháng 8.2021, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho hay “sẽ tiếp tục phát triển mối quan hệ hữu nghị và hợp tác với Afghanistan”. Một tháng sau đó, Trung Quốc cam kết viện trợ 31 triệu USD, trong đó có thực phẩm, thuốc men, vắc xin Covid-19 và đã phân phối khoảng phân nửa số đó.

“Đại sứ quán của họ vẫn mở ở Kabul và hoạt động bình thường. Có một kiểu công nhận âm thầm. Tương tác vẫn tiếp diễn và họ đang triển khai các dự án trong các lĩnh vực khác nhau để giúp Afghanistan”, theo phát ngôn viên Bộ Thông tin Afghanistan Bilal Karimi.

Lịch sử đầu tư của Trung Quốc vào Afghanistan cũng khiến Bắc Kinh thận trọng. Sau đợt đầu tư nhộn nhịp ban đầu kể từ khi chính phủ Afghanistan do phương Tây hậu thuẫn được thành lập vào năm 2001, phần lớn các dự án của Trung Quốc đã hoàn tất và ít có dự án mới. Trong 15 năm qua, Bắc Kinh chỉ đầu tư 3,4 tỉ USD vào Afghanistan. Một trong những dự án lớn của Trung Quốc ở Afghanistan là mỏ đồng Mes Anyak ở tỉnh Logar đã bế tắc nhiều năm sau khi ký hợp đồng vào năm 2008. Theo giới quan sát, cảm giác rằng chính phủ trước đó của Afghanistan có thể sụp đổ bất cứ lúc nào khiến Trung Quốc thiếu chắc chắn về các khoản đầu tư trong tương lai ở nước này.