'Thay đổi chương trình làm luật thường xuyên khó tránh khỏi lợi ích nhóm'

Sáng 23.5, sau khi nghe tờ trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội thảo luận về dự kiến chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh chương trình năm 2023.

"Không khác gì người lái ô tô thỉnh thoảng đỗ lại sửa xe"

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn), Ủy viên chuyên trách Ủy ban Xã hội Quốc hội, cho rằng, số lượng dự án luật, pháp lệnh bổ sung sau khi chương trình đã được quyết định còn quá lớn. Như chương trình năm 2023 đã quyết định thì Quốc hội sẽ cho ý kiến 15 dự án luật, 1 nghị quyết, cho ý kiến 2 dự án luật. Tuy nhiên, đến nay các cơ quan lại trình Quốc hội bổ sung 16 dự án, gồm 12 luật, 1 dự án pháp lệnh và 3 dự thảo nghị quyết.

GIA HÂN

"Điều này một mặt thể hiện sự thay đổi của tình hình thực tiễn đòi hỏi phải nhanh chóng điều chỉnh chương trình nhằm hoàn thiện thể chế. Nhưng mặt khác, việc phải bổ sung quá nhiều dự án so với chương trình chính thức cũng thể hiện tính dự báo của chương trình chưa cao", ông Nghĩa nêu.

Nêu ý kiến, đại biểu Lê Thanh Vân, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội, cho rằng hoạt động lập pháp tới nay đã được nửa nhiệm kỳ vẫn còn nhiều hạn chế. 

Ông Vân nêu, thứ nhất là việc thường xuyên điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. 

"Đấy không phải là điều hay", ông Vân nói, và cho rằng, điều này thể hiện tư duy lập pháp, tư duy chính sách thiếu nhất quán, tầm nhìn chưa xa, không khác gì việc người lái ô tô thỉnh thoảng đỗ lại sửa xe. 

"Việc thay đổi thường xuyên các chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro. Đó là sự chưa chín muồi trong các kiến nghị lập pháp, không tránh khỏi lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ", ông Vân nhận định.

Hạn chế cố hữu thứ 2, theo ông Vân, là chất lượng các đạo luật chưa cao. Đặc biệt là các quy phạm chính trị còn tồn tại khá phổ biến, tức là những định hướng, nội dung chưa hướng dẫn được hành vi của mọi người.

"Hệ quả là phải ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, thậm chí nghị định, thông tư cũng không cụ thể. Cuối cùng là người áp dụng pháp luật dễ tùy tiện, hậu quả là làm khổ người dân, doanh nghiệp", theo ông Vân.

Một hạn chế nữa, theo ông Vân, là kỷ cương lập pháp chưa nghiêm. Đặc biệt, quá trình xây dựng chương trình luật, pháp lệnh còn cài cắm lợi ích.

Sớm khôi phục chương trình xây dựng luật toàn khóa

Để khắc phục các hạn chế, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề nghị các cơ quan quan tâm hơn về công tác tổng kết thực tiễn để lập đề nghị có tầm nhìn dài hạn hơn. Cùng với đó, có giải pháp quyết liệt hơn để sớm đưa 39 nhiệm vụ còn lại đã nằm trong kế hoạch vào chương trình 2024, 2025. 

GIA HÂN

Trong khi đó, đại biểu Lê Thanh Vân kiến nghị sớm khôi phục lại việc xây dựng chương trình luật, pháp lệnh cho toàn khóa, bám vào nghị quyết Đại hội Đảng mỗi khóa để hoạch định công tác lập pháp, xác định thứ tự ưu tiên và duy trì kỷ cương lập pháp theo chương trình đó, hạn chế tối đa việc điều chỉnh chương trình luật, pháp lệnh hàng năm. 

"Ngay cả Thường vụ Quốc hội cũng hạn chế bớt quyền điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm", ông Vân kiến nghị.

Đại biểu này cũng kiến nghị phải khắc phục tình trạng "luật khung", "luật ống", hạn chế bớt các quy phạm chính trị trong các đạo luật bằng cách đổi mới thành phần ban soạn thảo. 

Theo ông Vân, phần lớn ban soạn thảo hiện nay là người của chính cơ quan đề xuất dự thảo luật khiến cách nhìn không khách quan. Ông đề nghị thay đổi cơ cấu thành phần ban soạn thảo theo hướng có nhiều nhà khoa học, chuyên môn tham gia và đặc biệt là đối tượng chịu sự điều chỉnh của pháp luật phải có mặt trong ban soạn thảo.

Ông Vân cũng đề nghị, trong nghị quyết về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm nay phải thể chế được quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là xác định trách nhiệm của những người khởi xướng chính sách, đề xuất xây dựng pháp luật. "Nếu đạo luật đó sau này có hại cho nước, cho dân thì người đó phải chịu trách nhiệm", ông Vân nhấn mạnh.

Trước đó, báo cáo Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, trước kỳ họp 5, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bổ sung vào chương trình năm 2023 4 dự án luật và 3 dự thảo nghị quyết, trong đó có 2 dự án luật, 3 dự thảo nghị quyết sẽ thông qua ngay tại kỳ họp thứ 5.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục đề nghị Quốc hội bổ sung vào chương trình năm 2023 4 dự án luật cho ý kiến tại kỳ họp 6, thông qua tại kỳ họp 7; 1 dự án pháp lệnh và 3 dự án luật đã được Quốc hội khóa XIV cho ý kiến, gồm: luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở; luật Đường bộ, luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ…