Cánh kiến đỏ là loại côn trùng rất nhỏ, sống ký sinh ở các cây chủ. Nhựa cánh kiến đỏ được dùng trong nhiều lĩnh vực công nghiệp thực phẩm, dược phẩm, đánh bóng, đặc biệt là chất phụ gia trong sản xuất bao bì tự huỷ thân thiện với môi trường.
Nghề nuôi cánh kiến đỏ xuất hiện ở huyện biên giới Mường Lát (Thanh Hóa) từ những năm 90 của thế kỷ trước. Ban đầu, chỉ số ít hộ nuôi, sau đó, nhận thấy giá trị của cánh kiến đỏ có thể giúp người dân vùng cao thoát nghèo, Liên hiệp các hội khoa học - kỹ thuật tỉnh Thanh Hóa đã thực hiện dự án nhằm nhân rộng diện tích trồng, và số hộ nuôi cánh kiến đỏ. Cho đến nay, trên địa bàn H.Mường Lát có hơn 50 hộ nuôi cánh kiến đỏ, tập trung ở các xã Tam Chung, Trung Lý, Pù Nhi, Quang Chiểu, TT.Mường Lát...
Cánh kiến đỏ sống ký sinh vào cây chủ, chủ yếu là cây đậu thiều ẢNH MINH HẢI |
Cánh kiến đỏ sống trên nhiều cây chủ, gồm các loại cây đậu thiều, cỏ khiết, cọ phèn… Ở H.Mường Lát, người dân chủ yếu trồng cây đậu thiều để nuôi cánh kiến đỏ. Cây đậu thiều cao từ 2 - 3 m, thân và cành nhỏ, hoa màu vàng… Khi cây lớn đến ngang người thì người dân bắt đầu nhân thả cánh kiến đỏ lên các cành hoặc thân cây. Sau đó, cánh kiến đỏ tự sinh sôi, lan rộng và bám khắp các cành cây thành những mảng màu trắng.
Mùa thả cánh kiến đỏ vào tháng 4 hàng năm, đến tháng 10 thì thu hoạch. Cứ như thế, mỗi năm người dân nuôi cánh kiến đỏ thu hoạch 2 vụ.
Cánh kiến đỏ được nuôi và thu hoạch mỗi năm 2 vụ ẢNH MINH HẢI |
Bà Hà Thị Thặn (59 tuổi, người dân tộc Thái ở bản Lát, xã Tam Chung, H.Mường Lát), cho biết gia đình bà nhiều năm qua đã dành cả quả đồi cạnh nhà, rộng gần 1 ha để trồng cây đậu thiều nuôi cánh kiến đỏ.
“Trước đồi nhà trồng sắn, rồi trồng ngô. Sau nghe nuôi cánh kiến đỏ được, nên trồng đậu thiều rồi gia đình mua giống về thả. Nuôi cánh kiến đỏ thu nhập hơn cả ngô, sắn, giá bán lại ổn định, nên kinh tế nhà cũng bớt khó khăn. Nuôi cánh kiến đỏ không khó đâu, chỉ trồng cây đậu cho nó lớn rồi thả cánh kiến đỏ vào thôi. Đến tháng 10 lại đi bóc lấy nhựa cánh kiến, rồi người ta đến nhà mua trả tiền cho mình”, bà Thặn nói.
Nhựa cánh kiến đỏ khi thua hoạch ẢNH MINH HẢI |
Nhiều năm qua, do cánh kiến đỏ phát triển tốt, giá cả và thị trường xuất bán ổn định, nên nhiều hộ gia đình ở H.Mường Lát đang mở rộng diện tích nuôi, chuyển đổi diện tích trồng các loại cây trồng có năng xuất thấp, hoặc kém hiệu quả sang nuôi cánh kiến đỏ.
Thấy được hiệu quả kinh tế, 2 năm qua, gia đình ông Hà Văn Ủy (54 tuổi, ngụ khu 3, TT.Mường Lát, H.Mường Lát) đã chuyển một phần diện tích đất trồng lúa nương và đất vườn để nuôi cánh kiến đỏ.
“Gia đình tôi đang trồng khoảng 1 ha cây đậu thiều để nuôi cánh kiến đỏ. Làm lúa, trồng các loại cây khác quanh năm nhưng cũng chỉ đủ ăn thôi, giờ chuyển sang nuôi cánh kiến đỏ được hơn trồng lúa, trồng sắn nhiều”, ông Ủy nói.
Theo tính toán của người dân, trung bình 1 sào (500 m2) đất rừng nuôi cánh kiến đỏ mỗi năm trừ chi phí cũng lãi từ 10 - 13 triệu đồng. Trong khi cánh kiến đỏ không phải chắm sóc nhiều.
Ông Lương Thanh Bình (ngụ khu 3, TT.Mường Lát), là người được doanh nghiệp ủy quyền thu mua và hướng dẫn kỹ thuật nuôi cánh kiến đỏ cho người dân. Ông Bình cho biết, giữa doanh nghiệp thu mua và người nuôi cánh kiến đỏ ký hợp đồng hàng năm để bao tiêu sản phẩm, nên việc tiêu thụ rất ổn định.
Cây đậu thiều là loài cây chủ của cánh kiến đỏ ẢNH MINH HẢI |
Theo ông Bình, toàn huyện Mường Lát hiện có 55 hộ nuôi cánh kiến đỏ, dù số hộ không tăng so với trước, nhưng người dân đang dần mở rộng diện tích nuôi.
“Nuôi cánh kiến đỏ không phức tạp, khó khăn lắm, mà có thu nhập ổn định, hơn một số cây trồng khác ở miền núi. Nhưng nhiều nơi, người dân còn chưa tin tưởng, chưa làm theo vì sợ làm không bán được. Nhiều năm qua, tôi thường đi hướng dẫn, làm mẫu cho bà con không chỉ ở H.Mường Lát mà nhiều tỉnh miền núi phía bắc nữa. Khi bà con thấy làm được, có hiệu quả thì bà con mới chịu trồng", ông Bình nói.
Nhiều quả đồi, khu vườn người dân ở Mường Lát đã chuyển sang nuôi trồng cánh kiến đỏ ẢNH MINH HẢI |
Ông Trần Văn Thắng, Trưởng phòng NN - PTNT H.Mường Lát, cho biết nuôi cánh kiến đỏ là một trong những nghề đã giúp nhiều gia đình người dân tộc Thái, Mông ở H.Mường Lát có thêm thu nhập, thoát nghèo.
"Do đặc thù khu vực miền núi, địa hình phức tạp và khí hậu thất thường nên việc nuôi cánh kiến đỏ cũng tùy thuộc vào từng nơi, từng khu vực. Diện tích trồng, nuôi cánh kiến đỏ hiện nay chưa nhiều, nhưng cũng góp phần đáng kể cho kinh tế người dân", ông Thắng nói.
Nghề nuôi cánh kiến đỏ vẫn còn xa lạ với người dân nhiều nơi, nhưng ở huyện biên giới Mường Lát nhiều hộ dân đã thoát nghèo, và góp phần vào giữ gìn môi trường rừng bền vững.
Bình luận