Run rẩy trên khán đài

Hôm kia, sau trận đấu giữa Hàn Quốc và Ghana, một anh bạn đồng nghiệp Việt Nam than thở với tôi: “Em đến khiếp với cái sân Education City. Hơi lạnh thổi từ dưới ghế lên, em ngồi run suốt trận”.

Trước đó, khi đến sân Al Thumama hình chiếc mũ của đàn ông Hồi giáo, tôi cũng đã một phen run rẩy trên khán đài suốt 90 phút, sau khi vừa kéo lê cái ba lô đựng đủ thứ đồ nghề dưới ánh nắng như thiêu như đốt đi bộ cả tiếng đồng hồ từ bãi giữ xe vào sân.

Làm mát cả đấu trường

Tại vòng đấu bảng, không ít trận đấu bắt đầu vào lúc 13 giờ, giữa lúc nắng đang đổ lửa ở Qatar. Điều này khiến nhiều khán giả xem bóng đá qua truyền hình thắc mắc liệu đá vào giờ đó, trong điều kiện thời tiết nắng nóng như thế, các cầu thủ có chịu được hay không. Đây là điều mà những người tổ chức World Cup đã tính tới, nên họ đã thực hiện 2 giải pháp: lùi thời điểm tổ chức World Cup vào cuối năm để tránh cái nắng trên 40 độ C của mùa hè vùng Vịnh và làm mát sân vận động.

Bên trong các sân vận động hiện đại của Qatar luôn mát mẻ nhờ công nghệ làm lạnh hiện đại

ĐỖ HÙNG

Làm mát sân vận động, hay làm mát những không gian mở, đã được thực hiện tại một số nơi. Ngay tại Doha, có những không gian mở ở Souq Waqif, West Bay và Pearl Qatar đã được làm mát. Thậm chí một trang trại tại Al Khor, nơi có Sân vận động Al Bayt từng diễn ra lễ khai mạc, cũng đã được làm mát theo công nghệ này để trồng cây ăn trái. Với World Cup 2022, làm mát không gian mở đã được thực hiện đồng bộ tại hầu hết các sân đấu. Và đây chính là một trong những yếu tố then chốt mà nước chủ nhà thực hiện để đảm bảo thành công cho giải đấu.

Những trận đấu diễn ra dưới trời nắng, các cầu thủ kiệt sức dưới ánh mặt trời là những gì chúng ta từng chứng kiến tại một số kỳ World Cup, chẳng hạn như hồi năm 1994 tại Mỹ. Qatar và vùng Trung Đông có khí hậu khắc nghiệt, nên việc làm mát càng trở nên cấp thiết hơn. Nhưng câu chuyện làm mát sân vận động không chỉ đơn thuần là lắp những giàn máy lạnh công suất lớn và thổi khí lạnh vào sân.

“Tại mỗi sân, chúng tôi cần phải chăm sóc cầu thủ và khán giả. Cầu thủ cần không khí mát hơn khán giả, vì họ phải chạy suốt trận. Thế nên thách thức của chúng tôi tại mỗi sân là làm sao để tạo được những mức nhiệt độ cần thiết cho mỗi khu vực riêng biệt”, tiến sĩ Saud Abdulaziz Abdul Ghani từ Đại học Qatar từng chia sẻ với báo chí về cách mà công nghệ này được áp dụng.

Để việc làm lạnh hiệu quả nhất, các sân đấu được thiết kế gần như kín. Và tùy theo mỗi sân mà hệ thống làm lạnh cũng được thiết kế và lắp đặt khác nhau để việc làm lạnh trở nên hiệu quả như ông Saud nói ở trên. Về cơ bản, không khí lạnh sẽ được thổi ra ngoài thông qua các cửa gió lắp xung quanh khán đài, dưới ghế và ngay vành đai quanh đường biên của sân cỏ. Cửa gió phía trên làm mát cho khán giả, các cửa gió gần đường biên làm mát cho cầu thủ. Hệ thống này sẽ tạo ra các vùng nhiệt độ độc lập với nhau với mục đích cung cấp mức nhiệt độ khác nhau cho từng đối tượng.

“Sân vận động sẽ như cái bong bóng chứa không khí mát ở trong đó. Công nghệ của chúng tôi làm mát, lọc và thổi khí đã được làm mát tới các cầu thủ và cổ động viên”, ông Saud chia sẻ trong thông báo của FIFA.

Diễn giải của chuyên gia Saud được tôi cảm nhận phần nào trong lần đầu tiên bước chân vào Sân vận động Al Bayt để dự lễ khai mạc. Bên ngoài ngột ngạt, nóng hâm hấp, bên trong mát dịu. Nhưng hôm ấy là vào buổi tối nên sự chênh lệch giữa nhiệt độ bên ngoài và bên trong không quá rõ rệt. Vào ngày hôm sau, khi tôi đến xem trận đấu vào lúc 13 giờ trên sân Al Thumama, tôi như bước từ mùa hè đổ lửa của Trung Đông vào một mùa thu lạnh se sắt của châu Âu vậy.

Điều này giải thích vì sao nhiệt độ cao luôn là một vấn đề khiến các đội bóng ta thán trong các kỳ World Cup trước đây, thì nay nó không còn gây nhiều tranh luận. Các trận đấu diễn ra giữa trưa hay vào đêm tối thì nhiệt độ vẫn mát mẻ như thường. Đây chính là một minh chứng cho thấy nỗ lực làm mát sân vận động mà nước chủ nhà cam kết đã thành công, ít nhất ở khía cạnh đảm bảo điều kiện cho các trận đấu.

Tranh cãi lại nổ ra

Nhưng cũng như hầu hết vấn đề khác của World Cup 2022, câu chuyện làm mát sân vận động đã trở thành chủ đề tranh cãi. Nhiều người cho rằng công nghệ này tác động xấu tới môi trường, trái ngược với khẩu hiệu Save the Planet (Bảo vệ Hành tinh này) mà FIFA giương cao tại kỳ World Cup này.

Quả thực, việc làm mát bằng máy lạnh, dù trong không gian kín hay mở, đều có tác động xấu tới môi trường, không nhiều thì ít. Việc làm mát các sân đấu World Cup vì thế hẳn đang có tác động xấu tới môi trường. Do đó, những lời chỉ trích là có cơ sở.

Trong khi đó, bên ngoài là ánh nắng như thiêu như đốt

Tại các nước vùng Vịnh, do sự dồi dào của dầu lửa và khí đốt nên việc sản xuất điện chủ yếu sử dụng các nguồn nhiên liệu này. Riêng tại Qatar, hầu như toàn bộ hoạt động sản xuất điện đều sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong đó hơn 90% là khí đốt và gần 10% là dầu lửa. Điện mặt trời, ở xứ sở nắng nóng quanh năm, chỉ chiếm một phần không đáng kể.

Việc sử dụng điện tại Doha và Qatar nói chung, có liên quan hoặc không liên quan tới World Cup, nhìn chung là rất thoáng. Máy lạnh trong phòng khách sạn được mở suốt ngày. Khi tôi hỏi anh phục vụ phòng làm sao để tắt máy lạnh lúc ra ngoài, vào thời điểm tôi còn trú tại khách sạn Plaza Inn hồi mới sang Qatar trước khi World Cup khai mạc, anh ta bảo cứ để mặc đấy. Vào buổi tối khi tôi trở về, máy lạnh vẫn còn chạy. Những ngày hôm sau cũng thế. “Không sao đâu”, anh ta nói khi thấy tôi băn khoăn.

Dù dư thừa nhiên liệu là thế nhưng gần đây Doha cũng đã chú trọng cải thiện công nghệ làm mát để giảm phát thải. Một hệ thống làm mát toàn khu vực đã được đưa vào triển khai thí điểm tại nhiều nơi. Hệ thống này bao gồm một nhà máy làm mát trung tâm cung cấp nước lạnh qua một hệ thống đường ống để làm mát cùng lúc nhiều tòa nhà. Cách làm này được chứng minh là tiết kiệm nhiên liệu hơn (giảm khoảng 30%) so với cách làm mát truyền thống. Đây là điều cực kỳ quan trọng tại đất nước nơi điện dùng để làm mát chiếm tới 70% lượng tiêu thụ điện.

Và bây giờ là những sân đấu mát lạnh như mùa thu. Những sân đấu ấy đã mang tới niềm tự hào cho tiến sĩ Saud, khi ông nói chuyện tại buổi họp báo của FIFA. Ông nói rằng đổi mới công nghệ là một trong những cam kết của nước chủ nhà và việc các sân đấu được làm mát là minh chứng cho cam kết ấy.

Giữa lúc ông Saud tự hào và các cầu thủ được đấu trên những sân đấu mát mẻ, tôi đã phải trải qua nhiều trận đấu run rẩy trên khán đài. Nhiều cổ động viên cùng trú tại “thành phố World Cup” nơi tôi ở những ngày qua cứ phải luôn nhắc nhau mang theo áo khoác, dù họ đang đi xem một trận đấu giữa trưa nắng nóng.