Quỹ bình ổn giá xăng dầu phục vụ cho ai?

Chỉ doanh nghiệp đầu mối thắng

Trong “tâm thư” gửi Bộ Công thương, UBND TP.HCM và Sở Công thương TP mới đây, tập thể 24 doanh nghiệp (DN) kinh doanh bán lẻ xăng dầu đóng trên địa bàn TP.HCM đã đặt câu hỏi thẳng thừng với cơ quan chức năng: “Tại sao phải trích Quỹ bình ổn (QBO) giá xăng dầu? Trích QBO kỳ này có đúng mục đích Chính phủ đề ra không và có phục vụ tốt cho xã hội chưa?”. Từ đó, các DN đề xuất nhà nước nên bỏ trích QBO, hỗ trợ cho nền kinh tế bằng cách bỏ ra số vốn nhất định nhập khẩu phần xăng dầu để duy trì an ninh năng lượng quốc gia phân bố cho các kho đầu mối lưu giữ (không được thâm hụt khi chưa được phép của Chính phủ) để tránh trường hợp các đầu mối thấy giá xăng dầu thế giới xuống thì không nhập hàng, khiến chuỗi cung ứng ra thị trường xảy ra cảnh “hết xăng, ghìm hàng” như hiện nay.

Xăng dầu cần được điều hành theo cơ chế thị trường và đòi hỏi sự minh bạch

Độc Lập

Trong thực tế, đã có rất nhiều ý kiến của chuyên gia, nhà quản lý, người tiêu dùng đề xuất nên bỏ hẳn QBO nói trên. Đơn giản chỉ vì nó… đã hết “phép”. Dự thảo luật Giá sửa đổi mới đây, Bộ Tài chính cũng đề xuất bỏ QBO giá, để xăng dầu được điều tiết theo giá thị trường. Trong một lần trao đổi với Thanh Niên, TS Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Kinh tế và chính sách, từng ví von QBO như “ruột thừa hay răng khôn” trong cơ thể con người. Ban đầu có thể có vai trò nhất định, nhưng đến thời điểm nào đó, nó cần bị bỏ lại, như bộ phận thừa trong cơ thể mà nhiều khi càng ráng để nó tồn tại, lại càng gây thêm họa cho sức khỏe con người.

Ông B.K, lãnh đạo một trong 24 DN đưa ra kiến nghị trên, giải thích: Với những biến động giá cả, đặc biệt từ tháng 3 đến nay, khi xung đột giữa Nga - Ukraine bùng nổ, giá xăng dầu biến động khôn lường và không có quỹ nào có thể “cứu” được. Chưa kể trong cơn bão giá đã bộc lộ ra nhiều vấn đề. Đó là người dân và DN lao đao vì giá xăng đắt đỏ thì nhiều DN ngành xăng dầu bỏ túi khoản lợi nhuận rất lớn. Điều đó cho thấy DN đầu mối lớn vẫn được “bảo vệ” bởi chính sách quản lý xăng dầu của nhà nước thông qua QBO giá, lợi nhuận định mức, chi phí định mức… “Chính sách điều hành xăng dầu của chúng ta đang lo cho những nhà đầu mối nhập khẩu thua lỗ mà bỏ quên các đại lý, những cửa hàng bán lẻ tư nhân như chúng tôi. Đã kinh doanh thì các loại hình kinh tế đều phải được bình đẳng như nhau. QBO giá không có lợi cho người tiêu dùng, không có lợi cho nhà kinh doanh bán lẻ, không có lợi cho nền kinh tế, vậy chúng ta duy trì để làm gì?”, ông B.K nói.

Chốt phiên giao dịch khuya 30.8, giá dầu thô Brent giao tháng 10 giảm 5,78 USD, tương đương 5,5%, xuống mức 99,31 USD/thùng. Tương tự, dầu thô WTI của Mỹ cũng lùi 5,37 USD, tương đương 5,5%, xuống mức 91,64 USD/thùng. Dù giá dầu thế giới đi xuống nhưng giá bán lẻ trong nước có giảm hay không luôn là một dấu hỏi lơ lửng của người dân và DN. Điều này hoàn toàn trái ngược với việc nếu giá dầu thế giới tăng thì giá bán lẻ đến tay người dân luôn luôn đi lên. Chính việc sử dụng QBO giá cộng thêm cơ chế điều hành theo chu kỳ 10 ngày mới điều chỉnh 1 lần khiến giá xăng dầu tại VN luôn lạc nhịp với thế giới. Ngoài việc đề xuất bỏ QBO giá, các DN bán lẻ xăng dầu cũng đề xuất nhà nước cần rút ngắn thời gian điều hành giá trong vòng 24 giờ kể cả ngày nghỉ, lễ; vì hiện nay chúng ta thực hiện Chính phủ điện tử thì các bộ liên quan họp trực tuyến là cách phục vụ tốt nhất cho người dân và tránh được tình trạng găm hàng tạo ra khan hiếm.

Tính toán bỏ quỹ sớm

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Công nghiệp - thương mại VN (VCCI), ví von QBO giá xăng dầu tại VN là hình thức người dân nộp tiền trước để được bình ổn giá cho mình. Tức là người dùng ứng trước tiền, hay còn gọi là trích cho quỹ, rồi tại kỳ điều hành giá lần sau, nếu giá xăng dầu tăng mạnh, nhà quản lý lại lấy tiền đó trả lại cho người mua xăng dầu, hay gọi là chi sử dụng quỹ. Cách làm này thoạt nghe có lợi cho người tiêu dùng, nhưng rõ ràng nó không khiến xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường một cách minh bạch. Trong khi đó, vai trò và tính dự báo lại không được đề cao, phản ánh không đúng xu hướng của thị trường thế giới. Giá tăng hay giảm phụ thuộc vào ý chí của nhà điều hành chứ không phải vào thị trường. Điều dễ thấy nhất là trong tháng 7, giá xăng dầu thế giới giảm mạnh, tại thời điểm đó, thuế bảo vệ môi trường với xăng cũng được giảm lần 2, nhưng mức giảm trong nước lại không kịp với đà giảm thế giới, bởi chúng ta phải trích giữ lại QBO giá với số tiền khá lớn. Qua 5 lần giảm giá xăng, số tiền bị giữ lại cho QBO lên đến 4.000 đồng/lít. Điều này không phù hợp với quy luật thị trường.

Chuyên gia kinh tế - TS Đinh Thế Hiển nhận định: hầu hết các nước đều để giá xăng dầu biến động theo thị trường chung. Khi giá dầu thế giới tăng thì giá xăng dầu bán lẻ đến tay người tiêu dùng cũng tăng và ngược lại. QBO giá của VN nghe có vẻ tốt nhưng thực tế người tiêu dùng vẫn thấy giá xăng dầu trong nước không thể bình ổn được theo đúng nghĩa của nó. Chưa kể, việc thu quỹ từ tạm ứng trước khi tiêu dùng là không hợp lý, tăng gánh nặng cho người dân và DN. Điều này tạo khó khăn rất lớn cho hoạt động của DN nói riêng và cả nền kinh tế nói chung. Sử dụng QBO làm méo mó giá xăng dầu, không đi theo đúng bản chất kinh tế thị trường. Từ đó, ông Hiển đồng tình với kiến nghị bỏ QBO của các DN bán lẻ xăng dầu.

“Trường hợp xăng dầu biến động tăng giá quá cao thì Chính phủ có thể sử dụng các chính sách hợp lý khác để hỗ trợ cho những đối tượng bị tác động nặng nề trong một giai đoạn nhất định. Tại sao thích giữ QBO giá xăng dầu trong khi mục đích để bình ổn giá thì không được bao nhiêu? Vì vậy các đơn vị kinh doanh kiến nghị là có lý. Chúng ta phải tiến tới việc để thị trường hàng hóa đều hoạt động theo nguyên tắc thị trường. Muốn vậy, nên tính toán bỏ QBO giá sớm hơn trước khi luật Giá sửa đổi”, TS Đinh Thế Hiển nói thêm.