Quốc hội có 'khai tử' hình thức BT trong dự luật PPP?

Tại báo cáo giải trình, tiếp thu chỉnh lý dự án luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng cho biết, về dự án BT vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau, sau khi Quốc hội đã thảo luận tại kỳ họp trước. Với lý do này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin trình 2 phương án để Quốc hội xem xét, quyết định.

Phương án 1 là tiếp tục giữ hình thức đầu tư này trong luật, nhưng quy định chặt chẽ hơn, minh bạch hơn, “bảo đảm xử lý được các tiêu cực”.

Phương án 2 là bỏ hẳn quy định về loại hình dự án BT ở luật này, vì bản chất BT không phải hình thức đối tác công - tư.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị lựa chọn phương án 1.

Phát biểu thảo luận, các đại biểu cũng có 2 luồng quan điểm trái ngược nhau. Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho biết, ông chọn phương án 2, vì thời gian qua, dự án BT đã để lại nhiều hệ lụy, dư luận không tốt. Nhà đầu tư thường "tranh thủ" cơ quan có thẩm quyền để được chỉ định thầu dự án và được trả lại các khu “đất vàng”, giá trị cao gấp nhiều lần, gây thất thoát cho ngân sách nhà nước.

Đại biểu Hòa cũng cho rằng, dự án này không thuộc bản chất của dự án PPP. Nếu nhà nước thiếu vốn thì nên đấu giá quyền sử dụng đất sẵn có, để có vốn đầu tư công vào các dự án mình cần, thay vì giao cho nhà đầu tư BT xây dựng rồi chuyển giao đất không qua đấu giá cho họ.

Quan điểm này được đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) chia sẻ. Ông Cường cũng cho rằng, bản chất của hợp đồng BT là việc nhà nước đặt hàng hoặc nhà nước thuê một nhà đầu tư tư nhân bỏ tiền ra xây dựng công trình, sau đó bàn giao, và nhà nước sau đó sẽ thanh toán có thể bằng tiền hoặc bằng công trình.

“Nếu như chúng ta thuê nhà đầu tư để xây dựng công trình thì chúng ta đã có điều chỉnh bằng luật Đấu thầu, là lựa chọn nhà thầu xây dựng công trình. Việc chúng ta thanh toán cho nhà đầu tư bằng các giá trị tài sản hoặc đất đai thì chúng ta đã có điều chỉnh ở luật về quản lý tài sản công về cách thức thanh toán. Do vậy, chúng ta không nên đưa BT vào quy định trong luật này”, đại biểu Cường nói.

Theo ông Cường, nếu vẫn cứ quy định trong Luật sẽ dẫn đến tình trạng quá trình nhà đầu tư thiết kế, xây dựng công trình không thực hiện kiểm soát như các dự án đầu tư công, thiết kế ra làm sao, đầu tư như thế nào, xây dựng thế nào hoàn toàn là do nhà đầu tư tự quyết định, và sau đó nhà nước phải mua lại theo giá mà nhà đầu tư đã khai báo. Điều đó dẫn đến tình trạng công trình này có thể giá sẽ đội lên hơn so với giá trị thực.

Ngược lại, nhà đầu tư cũng sẽ được hưởng những ưu đãi của chính sách ưu đãi đối với PPP, và như vậy, quá trình giao đất, thanh toán đất cũng có thể nhà đầu tư lại được hưởng giá thấp. Như vậy là “lặp lại tiêu cực như chúng ta gặp trong thời gian vừa qua là chúng ta mua công trình giá đắt và đổi lại đất đai và tài sản với giá rẻ”, theo đại biểu Cường.

Ngược lại, đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) thì bày tỏ đồng tình với phương án 1, nhưng đề nghị phải sửa đổi, bổ sung các quy định đảm bảo chặt chẽ về trình tự, thủ tục sử dụng nguồn vốn tài sản công hiệu quả, chống thất thoát, tiêu cực.

Đại biểu Đỗ Văn Sinh (Quảng Trị) nêu quan điểm: “Trong định nghĩa về đầu tư theo phương thức đối tác công tư, "phương thức đầu tư được thực hiện trên cơ sở hợp tác có thời hạn giữa nhà nước và nhà đầu tư tư nhân", thì BT cũng là một sự hợp tác giữa nhà nước và tư nhân, nó thuộc đối tượng nằm trong luật này”. Do đó, đại biểu Sinh ủng hộ việc tiếp tục quy định trong Luật, nhưng đề nghị tạo hành lang pháp lý khắc phục những hạn chế, bất cập thời gian trước đã xảy ra.

Đại biểu Bùi Thanh Tùng (Hải Phòng) cũng ủng hộ phương án 1 với lý do, thực tiễn thời gian qua, BT là phương thức thực hiện chủ yếu với khoảng 56% số dự án PPP, hiện vẫn còn nhiều dự án đang triển khai.

Giải trình về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, trong quá trình soạn thảo dự án Luật, cũng đã có rất nhiều các ý kiến khác nhau về dự án BT.

“Hiện nay BT không còn hình thức trả bằng tiền, chỉ còn mỗi hình thức trả bằng đất. Trong quá trình thực hiện dự án vừa qua có rất nhiều hạn chế, khiếm khuyết. Có một luồng ý kiến là nên cho tiếp tục, và một luồng ý kiến không nên tiếp tục. Vấn đề này cần phải cân nhắc kỹ, nếu có thiết kế hình thức BT trong luật này thì chúng ta cũng phải bổ sung các điều khoản hết sức chặt chẽ để chúng ta không thể có một công trình đắt nhưng đổi lại đất với giá rẻ”, ông Dũng nói, đồng thời cho biết vấn đề này sẽ được tiếp thu và hoàn chỉnh theo sự chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.