Nhà thơ Vũ Cao… ngâm thơ

Nhà thơ ngâm thơ mình hay thơ người là chuyện bình thường, có gì phải nói? Nhưng không phải nhà thơ nào cũng sẵn sàng ngâm thơ, dù là thơ mình. Nhà thơ Vũ Cao thuộc trường hợp như vậy. Ông có lẽ là một trong những nhà thơ Việt đương đại khiêm nhường nhất, nhẹ nhàng nhất, và cũng ít… đọc thơ mình nhất. Dù ông là tác giả của bài thơ vượt thời gian Núi Đôi. Mỗi khi nghe đến câu thơ “Núi vẫn đôi mà anh mất em”, câu thơ giản dị như không thể giản dị hơn, mà cứa vào lòng ta nỗi xót đau khó câu thơ nào có được, tôi lại như thấy dáng đi dáng đứng sừng sững như một ngọn núi của tác giả bài thơ.

Nhà thơ Vũ Cao và vợ

Tư liệu

Vũ Cao có lẽ phải cao đến hơn mét tám, có phải vì thế ông có tên là “Cao”? Nhưng con người cao lớn ấy lại thường “lặng thinh như núi”. Ông thật hiền, cứ lặng lẽ mà ấm áp. Nhiều lần gặp và cũng nhiều lần chuyện trò với ông, nhưng tôi chưa thấy Vũ Cao đọc thơ mình bao giờ.

Cho tới một lần… Ấy là vào khoảng năm 1978, Vũ Cao vào công tác tại trại sáng tác quân khu 5, nơi tôi và một số nhà thơ, nhà văn đang sống và viết. Sau khi làm việc với “trại trưởng” Nguyễn Chí Trung, buổi tối Vũ Cao tới nhà mấy anh em chúng tôi chơi. Hồi đó, nói tới “chơi” phải hiểu ngầm là tới “uống”. Vũ Cao tới nhà chúng tôi uống rượu. Bấy giờ thời buổi khó khăn, chúng tôi chỉ có rượu thuốc và mồi nhậu đơn sơ đãi ông. Nhưng Vũ Cao uống rượu với chúng tôi vô cùng hào hứng. Hóa ra, “ông già” uống rất được! Tới lúc bốc, đột nhiên Vũ Cao… ngâm thơ. Không phải bài Núi Đôi, không phải thơ ông, mà Vũ Cao ngâm thơ Thâm Tâm, một người bạn, người anh, người đồng chí mà ông vô cùng quý trọng và kính phục. Thật bất ngờ, giọng Vũ Cao ngâm thơ, nhất là ngâm bài Tống biệt hành của Thâm Tâm, nghe hay đến… nhức xương. Nó da diết, hào sảng, bất cần, thất vọng, rồi hy vọng… Lúc bấy giờ tôi cảm giác, cứ như Thâm Tâm đang nhập vào Vũ Cao để đọc bài thơ này. Bài thơ đã hết mà im lặng trong bàn rượu còn kéo dài hàng phút. Tất cả chúng tôi đều xúc động.

Vũ Cao sau đó còn ngâm một vài bài thơ Thâm Tâm, trong đó có cả bài thơ hình như chưa được Thâm Tâm công bố. Giọng ngâm của Vũ Cao đầy ma mị mà lại ấm áp vô cùng. Tôi chợt nghĩ, chúng ta còn hiểu về nhà thơ “lặng im như núi” này quá ít. Con người ấy thường vẫn giấu kín những “xúc cảm nguồn” của mình, và vẫn sống như một người hết sức bình dị, nhân hậu và khiêm nhường. Chỉ tới một lúc nào đó, được “đánh động” một “trường đồng cảm” nào đó, ông mới thật trải lòng mình.

Vào buổi sáng mùng 4 tết dương lịch năm 2022, tôi tình cờ lướt qua YouTube, chạm bài thơ Núi Đôi của Vũ Cao. Bài thơ được diễn ngâm bởi 2 nghệ sĩ, và số lượng view lên tới hơn 2 triệu. Với một bài thơ, đó là số lượng người nghe quá lớn. Tôi đã nghe lại cả bài thơ, và ngồi khóc một mình. Đó là phút tâm hồn tôi được thanh lọc nhờ thơ ca. Xin cảm ơn hương hồn anh Vũ Cao thương yêu.