Người Dao Phìn Ngan ăn lễ lớn

Dự biết phải làm lễ cúng 12 đèn từ cách đây 5 năm, nhưng phải đợi ngần ấy thời gian chuẩn bị đủ tài chính, nguồn lực, ông Chảo Y Sai (58 tuổi, ở Vân Hồ) mới chính thức đứng ra tổ chức lễ cúng 12 đèn cho họ Chảo và mời thêm 3 họ Tẩn, Phàn, Lý ở khắp núi rừng Tây Bắc, từ Lai Châu, Y Tý, rồi Nậm Chải, Nậm Pong, cho đến Ngũ Chỉ Sơn, Tòng Sành… cùng về dự, với 43 cặp vợ chồng, 18 thầy cúng chính, 4 thầy cúng phụ, tạo nên một nghi lễ trang trọng và cũng là số đông các cặp vợ chồng tham dự nhất từ xưa đến nay trong lịch sử lễ cúng 12 đèn của người Dao ở VN.

Trong văn hóa và tín ngưỡng của người Dao, nghi lễ lên đèn được xem là tối quan trọng, được khởi đầu với 3 đèn - đánh dấu sự trưởng thành của đời người; tiếp đến là 7 đèn, 9 đèn (chỉ riêng một nhánh họ Chảo thực hiện nghi lễ này) và cao nhất là 12 đèn. Người Dao quan niệm khi được lên 12 đèn, nghĩa là tu dưỡng đủ đức độ, khi mất đi họ sẽ là người của thiên giới. Do vậy nghi lễ này rất quan trọng, nếu đời người lúc sinh thời chưa thực hiện được mà mất đi, con cháu phải có nhiệm vụ làm thay khi có điều kiện. Bởi thế ở lễ lên 12 đèn năm nay (diễn ra cuối năm âm lịch) ở Phìn Ngan, nhiều gia đình cũng lên đèn cho 7 - 8 đời tổ tiên của dòng họ mình, mang lại một không khí vừa đầy tính thiêng, vừa hoành tráng, và ngập tràn hạnh phúc cùng niềm vui của người tham dự.

Để chuẩn bị cho phần lễ, gia chủ Chảo Y Sai phải đi vời các thầy cúng cao tay nhất trong cộng đồng người Dao ở Lào Cai về tổ chức. Lán trại để hành lễ và ăn ngủ của gần 200 người (nam nữ riêng biệt) được dựng lên ở lưng chừng đồi, trên các thửa ruộng thang. Các cặp vợ chồng dự lễ lên đèn đến ăn ngủ tại lán cả tháng ròng, chi phí được gia chủ đài thọ cộng thêm phần góp công, góp của (rượu, gạo, gà, lợn…) phục vụ nghi lễ chính diễn ra trong 7 ngày 6 đêm.

Riêng phần viết sớ cho buổi lễ, thầy cúng Chảo Tở Sài mất đến 6 tháng mới hoàn thiện. Giấy tiền vàng bạc soạn cho 43 cặp vợ chồng, thầy cúng Lý Phủ Sèo cho biết ông và một thầy cúng nữa phải làm việc tại lán, đêm 23 giờ đi ngủ, sáng 3 giờ dậy làm việc, ròng rã trong 27 ngày mới đếm xong tiền cho các cặp đôi.

Lễ cúng 12 đèn (tẩu sai) và lễ tạ ơn (chầu đàng) diễn ra ở Phìn Ngan năm nay, không chỉ là dịp để cộng đồng người Dao vùng Tây Bắc thực hành tín ngưỡng, mà còn là dịp để phát huy nét đẹp và vốn quý trong các môn nghệ thuật đặc thù như liễn đối, chữ nghĩa, tranh thờ, hát đối, vũ đạo, âm nhạc, văn cúng… đậm đà bản sắc dân tộc của người Dao.