Người dân phải chờ hơn 3 năm mới được sửa thuế?

Hôm nay (6.9), Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tổ chức Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội khóa XV. Trong đó, Bộ Tài chính cho biết Chính phủ đã có báo cáo trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó đề xuất xây dựng dự án luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN - sửa đổi), đề nghị đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tháng 10.2025 và thông qua tại kỳ họp tháng 5.2026.

ĐÀO NGỌC THẠCH

Chính sách thuế lạc hậu

Những năm qua, hàng loạt chuyên gia kinh tế lẫn đại biểu Quốc hội đã nhiều lần đề cập về các điểm bất hợp lý, lạc hậu trong luật Thuế TNCN. Hàng loạt quy định không còn phù hợp với tình hình kinh tế xã hội của VN sau hơn 14 năm áp dụng (có sửa đổi gần nhất vào cuối năm 2012). Cụ thể, thuế TNCN đang áp dụng gồm 7 bậc lũy tiến với mức thuế từ 5 - 35% là quá nhiều và quá cao. Khoảng cách giữa các bậc thuế ở mức thấp quá dày làm tăng đối tượng phải nộp thuế. 

Đặc biệt, mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) cho người nộp thuế dù đã được sửa đổi theo quy định từ năm 2021 lên 11 triệu đồng/tháng và cho người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng cũng quá lạc hậu, không đảm bảo cuộc sống bình thường ở các đô thị cho người lao động. 

Một số quy định bất cập khác như người có thu nhập trên 1 triệu đồng vẫn không được tính là người phụ thuộc; thu nhập vãng lai từ mức 2 triệu đồng phải nộp thuế vẫn tồn tại… Hiện quy định tiêu chí hộ nghèo của cả nước ở khu vực nông thôn là 1,5 triệu đồng/người/tháng và khu vực thành thị là 2 triệu đồng/người/tháng. Thế nhưng quy định hiện nay thì nhiều người dù thu nhập dưới chuẩn nghèo, không đủ sống nhưng vẫn không được tính vào người phụ thuộc.

Sự bất cập này cũng được các bộ, ngành liên quan phản ánh. Đơn cử Bộ Tư pháp qua rà soát cơ cấu biểu thuế hiện nay và nghiên cứu xu hướng cải thiện về mức sống dân cư trong thời gian tới cũng như kinh nghiệm quốc tế, cho rằng VN có thể nghiên cứu để cắt giảm từ 7 bậc xuống 5 bậc thuế; cùng với việc xem xét nới rộng khoảng cách thu nhập trong các bậc thuế, đảm bảo điều tiết ở mức cao hơn vào những người có thu nhập ở bậc thuế cao. Thực hiện theo hướng này sẽ góp phần đơn giản hóa, giảm số bậc thuế nhằm tạo thuận lợi cho công tác kê khai, nộp thuế. 

Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp cũng đề xuất mức GTGC cụ thể cần được nghiên cứu, tính toán một cách kỹ lưỡng, đảm bảo cao hơn GDP bình quân đầu người, tiền lương tối thiểu vùng, mức chi tiêu bình quân đầu người trong một giai đoạn nhất định. Nếu dự kiến đến năm 2026, luật thuế này có hiệu lực thi hành thì cũng có thể nghiên cứu sửa đổi nâng mức GTGC cho phù hợp với sự biến động của giá cả cũng như sự gia tăng mức sống dân cư trong giai đoạn tới…

Ngay Bộ Tài chính, cơ quan soạn thảo luật Thuế TNCN từ năm 2017 cũng thừa nhận những bất cập của luật này. Trong dự thảo sửa đổi một số điều của luật Thuế TNCN, Bộ Tài chính đã đề nghị giảm 2 bậc của biểu thuế lũy tiến từng phần, đồng thời nới khoảng cách ở các bậc thuế, như bậc thuế đầu tiên có thuế suất là 5% với thu nhập 10 triệu đồng, thay vì 5 triệu đồng như hiện nay… Thế nhưng những bất cập đó vẫn chưa được sửa đổi.

Thu nhập giảm mạnh, sao phải chờ đến hơn 3 năm ?

Hàng loạt doanh nghiệp giảm lao động, cắt bớt thu nhập vẫn đang diễn ra. Chị Thu Hương (ngụ Q.Tân Bình, TP.HCM) cho hay công ty chị từ đầu tháng 6 đến nay đã giảm 40% thu nhập của toàn bộ nhân viên vì doanh thu lao dốc, lợi nhuận không có. Tình thế khiến chị phải thắt chặt chi tiêu nhiều thứ và chỉ còn lo chuyện ăn mặc, học hành là chính. Đó cũng là tình trạng chung của rất nhiều người lao động hiện nay.

Ông Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, dự báo có thể đến năm 2027 sắc thuế này mới được sửa toàn diện. Nếu đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2024 thì cũng chỉ rút ngắn được 1 năm so với lộ trình dự kiến. Trong khi đó, quy định về mức GTGC có thể điều chỉnh không phụ thuộc vào việc sửa luật. Theo quy định hiện hành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội được điều chỉnh mức GTGC khi chỉ số CPI tăng 20%. 

Đợt điều chỉnh mức GTGC gần nhất cho người nộp thuế từ 9 triệu đồng/tháng lên 11 triệu đồng/tháng, người phụ thuộc từ 3,6 triệu đồng/tháng lên 4,4 triệu đồng/tháng là khi chỉ số CPI tăng vượt trên 20%. 

Từ năm 2020 đến nay, chỉ số CPI theo Tổng cục Thống kê chưa vượt qua mức 20%, thế nhưng 3 năm qua có những diễn biến khá đặc thù. Đó là dịch Covid-19 kéo dài, thêm vào đó căng thẳng quân sự tại Ukraine - Nga, tỷ giá tăng, lãi suất cũng lên cao… Tất cả làm cho giá nguyên vật liệu, đặc biệt hàng hóa thiết yếu tăng lên khá nhiều. Trong đó giá thực phẩm, học phí, viện phí… tăng lên nhiều, có hàng hóa vượt qua con số 20%. 

"Mấu chốt gây ra sự lạc hậu đó là những quy định về con số tuyệt đối, chẳng hạn như mức GTGC, thu nhập vãng lai, hộ kinh doanh… Nếu như chờ đến năm 2026 mới đưa ra sửa thì người nộp thuế sẽ chịu thiệt thòi "kép" trong bối cảnh hiện nay. Những người có thu nhập cao là những lao động có chất lượng, mà tiền thuế càng cao thì tác động họ càng lớn. Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể ra một nghị quyết bất thường điều chỉnh mức GTGC sớm hơn để giải quyết những tồn tại mà người nộp thuế hiện nay đang chịu, đồng thời cũng còn thời gian sửa luật hoàn chỉnh trong 3 - 4 năm tới. Mức GTGC cho người nộp thuế lên 20 triệu đồng/tháng, còn người phụ thuộc 10 triệu đồng/tháng", ông Tú đề xuất.

Đồng tình, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI, nhận định: Luật Thuế TNCN là ảnh hưởng đến toàn dân nên càng quan trọng hơn một số luật khác như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng. Vì vậy, thời gian xem xét không kịp thì phải ưu tiên trình sửa luật Thuế TNCN trước các luật khác. 

"Trong bối cảnh hiện nay, rất nhiều người lao động đã bị giảm mạnh thu nhập, đời sống vô cùng khó khăn. Những bất hợp lý, lạc hậu trong quy định về thuế TNCN như mức GTGC, các bậc thuế lũy tiến chưa hợp lý đáng lẽ ra cần phải được ưu tiên sửa đổi sớm hơn vì tác động đến toàn dân. Việc thay đổi này mới thể hiện được sự tiếp thu, lắng nghe ý kiến cũng như đồng hành cùng người dân trong việc thực hiện các chính sách", luật sư Trương Thanh Đức nói.