Nga - NATO chạy đua tập hợp lực lượng

Sau một thời gian đối thoại tưởng chừng bế tắc, Thổ Nhĩ Kỳ cuối cùng đã chấp nhận việc Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO. Đây là thắng lợi lớn cho NATO nhưng sẽ là cú đấm mạnh vào Nga, vốn coi việc mở rộng của NATO là mối đe dọa an ninh nghiêm trọng.

NATO bổ sung sức mạnh

Hai nước Bắc Âu giữ vai trò trung lập trong nhiều thập niên qua nhưng đã quyết định gia nhập NATO vì lo ngại về an ninh từ sau khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine.

Lãnh đạo NATO, Thổ Nhĩ Kỳ, Phần Lan, Thụy Điển tại buổi lễ ký biên bản ghi nhớ ngày 28.6

AFP

Tuy vậy, Thổ Nhĩ Kỳ đã đứng ra ngăn cản với cáo buộc các nước này, đặc biệt là Thụy Điển, bảo trợ cho lực lượng người Kurd mà Ankara coi là khủng bố. Theo tờ The New York Times, Phần Lan và Thụy Điển cam kết sẽ chống lại các tổ chức khủng bố, đặc biệt là đảng Công nhân người Kurd (PKK) bị cấm tại Thổ Nhĩ Kỳ, và sẽ dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí cho Ankara.

Tổng thống Mỹ Joe Biden được cho là đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đối thoại giữa 3 nước nhưng các quan chức Mỹ đã cố gắng làm giảm vai trò của Nhà Trắng nhằm ngăn Thổ Nhĩ Kỳ đòi hỏi thêm sự nhượng bộ từ Mỹ, ví dụ như bán chiến đấu cơ F-16 hoặc chuyển giao chiến đấu cơ F-35 cho Ankara. AFP dẫn lời một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ đã không đưa ra cho Mỹ yêu cầu nhượng bộ nào liên quan đến thỏa thuận với 2 nước Bắc Âu.

NATO sẽ bỏ phiếu chấp nhận đơn xin gia nhập của Phần Lan và Thụy Điển, sau đó phải có sự thông qua của quốc hội, của toàn bộ 30 nước thành viên. Quá trình này thường mất nhiều tháng nhưng Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg hôm qua (29.6) cho biết “vì các đồng minh đã sẵn sàng phê chuẩn nhanh nhất có thể”.

Nếu quá trình kết nạp của NATO thành công, Nga sẽ phải để mắt nhiều hơn đến 1.340 km biên giới giữa nước này và Phần Lan. Thụy Điển và Phần Lan với quân đội được huấn luyện bài bản sẽ tăng cường sức mạnh cho NATO tại khu vực biển Baltic.

Mặt khác, thỏa thuận giữa Thổ Nhĩ Kỳ và 2 nước Bắc Âu đã xua tan bóng mây đe dọa hội nghị của NATO, giúp các nhà lãnh đạo tập trung nhiều hơn vào các vấn đề khác, trong đó có việc đưa ra khái niệm chiến lược mới để dẫn dắt các nước trong kỷ nguyên cạnh tranh chiến lược. Tổng thư ký Stoltenberg hôm 28.6 nói rằng các nhà lãnh đạo dự kiến sẽ tuyên bố Nga là “mối đe dọa trực tiếp nhất” đối với an ninh của liên minh. Trong khi đó, Thủ tướng Pedro Sanchez của Tây Ban Nha, nước chủ nhà hội nghị lần này, hôm qua tiết lộ Nga được xác định sẽ là “mối đe dọa chính” trong khái niệm chiến lược mới, trái với việc từng được coi là đối tác chiến lược như trước đây.

Chuyến công du của ông Putin

Trong khi các nhà lãnh đạo phương Tây tập trung tại Madrid (Tây Ban Nha), Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng có chuyến công du nước ngoài đầu tiên từ khi mở chiến dịch quân sự tại Ukraine. Ông mở đầu bằng chuyến thăm Tajikistan vào ngày 28.6 và đối thoại với Tổng thống Emomali Rakhmon về việc hợp tác thương mại, quốc phòng, an ninh cùng các vấn đề song phương và đa phương khác, theo TASS.

Tiếp theo đó, lãnh đạo Nga tham dự hội nghị thượng đỉnh các quốc gia ven biển Caspi tại Turkmenistan trong ngày 29.6 cùng lãnh đạo các nước Azerbaijan, Iran và Kazakhstan. Trong bối cảnh ngày càng bị cô lập vì những lệnh cấm vận của phương Tây, Nga được cho là đang tìm cách duy trì mối quan hệ chính trị, kinh tế và an ninh với các nước Trung Á và khu vực Caspi, những nơi có nguồn tài nguyên năng lượng lớn và đóng vai trò quan trọng trong các tuyến giao thương.

Trong nỗ lực duy trì sức ảnh hưởng tại Trung Á, Moscow đang thúc đẩy các nước mở rộng mạng lưới trường dạy tiếng Nga tại khu vực, trong đó 5 trường Nga dự kiến mở cửa tại Tajikistan vào tháng 9 với sự hỗ trợ tài chính 150 triệu USD từ Moscow.

Tuy nhiên, cũng có một số nước bày tỏ thái độ thận trọng, đáng chú ý là Kazakhstan. Phát biểu tại diễn đàn kinh tế ở Saint Petersburg hồi giữa tháng 6, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev tuyên bố sẽ không công nhận các phe ly khai ở miền đông Ukraine là cộng hòa độc lập như Nga đã làm.