* Spiegel: Với tư cách là Trưởng đoàn truy tìm vũ khí hủy diệt của Mỹ tại Iraq, ông là người dẫn đầu những nỗ lực điều tra lời khai của điệp viên "Curveball" về những phòng thí nghiệm sinh học của Saddam Hussein. Trước kia, ông có nghi ngờ gì về vụ này?
- Kay: Điều thực sự sốc là CIA chưa bao giờ nói chuyện được với điệp viên này. Tôi vẫn không thể biết được lý do cho đến tận hôm nay. Làm sao người ta lại có thể đặt tình huống kịch tính nhất của một cuộc chiến tranh vào một con người mà không một điệp viên Mỹ nào được trực tiếp phỏng vấn?
* Spiegel: Cơ quan tình báo đối ngoại Đức (BND) đã trao đổi thông tin cho ông trước khi ông đến Iraq?
- Kay: Không. Người Đức chưa bao giờ cho chúng tôi biết tên thật của "Curveball".
David Kay, 68 tuổi, nguyên Trưởng đoàn truy tìm vũ khí hủy diệt của Mỹ tại Iraq, cố vấn của mạng truyền hình NBC từ năm 2003. Ông đã nhận bằng tiến sĩ quan hệ quốc tế và quan hệ công chúng của Đại học Columbia (Mỹ). Trong những năm 90, Kay là nhân viên của Văn phòng Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế và của UNESCO. Đầu năm 2004, Kay từ chức sau khi thừa nhận không thể tìm thấy vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Iraq.
* Spiegel: "Curveball" từng tuyên bố rằng anh ta căm thù người Mỹ. Đây có phải là lý do khiến người Đức không giao anh ta cho Mỹ?
Ảnh: State.gov
- Kay: Điều này chẳng có ý nghĩa gì cả... Khi chúng tôi đến nhà anh ta tại Baghdad, mẹ và anh trai của anh ta nói rằng anh ta biết tiếng Anh... Thậm chí anh ta còn có kế hoạch đến Mỹ định cư.
* Spiegel: Có vẻ như ông là người đầu tiên đã nhận ra được cơ hội để phối kiểm những gì "Curveball" nói?
- Kay: Anh ta là một kẻ đào tẩu và BND đã bị thuyết phục rằng đó là một nguồn tin rất giá trị đến nỗi họ đã chuyển hơn 100 báo cáo của "Curveball" cho đồng minh. Tôi vẫn giữ nguyên nhận xét về BND rằng: Họ đã không xác minh về "Curveball" qua những người tị nạn Iraq, không có những nỗ lực thỏa đáng để đánh giá tính xác thực của nguồn tin, đó là một sự vô trách nhiệm đến mức khó tin ở một cơ quan tình báo như BND. Sau đó, điều mà họ không cho phép tiếp cận "Curveball" là một trong những vấn đề cần chú ý nhất. Đó là một sự phong tỏa nguồn tin khiến các cơ quan tình báo khác không thể đánh giá, thẩm định được tin tình báo. Cơ quan tình báo Đức đã có thái độ vô trách nhiệm, thiếu trung thực, điều mà lẽ ra người ta có thể trông chờ từ một cơ quan tình báo như vậy.
* Spiegel: Ông có thể cho biết lý do?
- Kay: Có thể BND đã chịu một áp lực chính trị nào đó, do vậy họ không thể hợp tác vì những lý do chính trị. Nếu đồng nghiệp Đức nói với CIA rằng: "Chúng tôi không thể làm điều đó vì Schroeder (ông Gerhard Schroeder - Thủ tướng Đức từ 1998-2005)", tôi sẽ nói rằng: "OK, tôi đã hiểu". Tuy nhiên, khi đem đến cho chúng tôi một lý do dối trá, chẳng hạn như anh ta căm thù người Mỹ và không biết nói tiếng Anh - đó là sự thiếu trung thực, không chuyên nghiệp và vô trách nhiệm.
* Spiegel: Ông nói rằng tình báo Đức đã lừa Mỹ trong vụ "Curveball"?
- Kay: Điều này vẫn còn bí hiểm với tôi. Tôi đã suy nghĩ nhiều và có một ý như thế này. Nếu tìm một cơ quan tình báo có nhiều kinh nghiệm về những kẻ đào tẩu, đó phải là BND... Tuy nhiên, những chuyên gia về đào tẩu của BND lại chẳng làm gì với "Curveball". Điệp viên này chủ yếu được điều khiển bởi những chuyên gia về phân tích và công nghệ của BND, những người không biết rằng điều đầu tiên khi một người lạ bước vào ngôi nhà bạn, bạn phải tìm cách biết được đó là ai, ai là người biết con người này, tên thật và câu chuyện thật về anh ta. Tuy nhiên, vẫn có sự nhầm tưởng. Những kẻ lừa đảo hoạt động tốt khi có sự nhầm tưởng.
* Spiegel: Khi ở Iraq, đoàn của ông đã phát hiện rằng chẳng có gì là liên quan đến câu chuyện của "Curveball". Các nhà lãnh đạo CIA đã phản ứng như thế nào?
- Kay: Phản đối và phủ nhận. Đó là một sự chối bỏ hoàn toàn việc phải đối mặt với sự thật.
* Spiegel: Liệu có thể có một kết cục khác nếu vụ "Curveball" bị lộ tẩy trước khi xảy ra chiến tranh? Chính quyền Tổng thống Bush đã mong muốn khai chiến bằng bất cứ giá nào?
- Kay: Chắc chắn. Chính quyền đã ở tư thế như vậy. Tuy nhiên, đừng đánh giá thấp sự quan trọng của những vấn đề phải đưa ra trước Quốc hội như mối quan hệ với al-Qaeda, vấn đề vũ khí giết người hàng loạt và đặc biệt là những phòng thí nghiệm vũ khí sinh học. Những vấn đề này có thể làm thay đổi những lá phiếu, sự chấp thuận của Quốc hội. Tôi không thể tin rằng nước Mỹ sẽ dễ dàng bước vào một cuộc chiến tranh khi thiếu vắng cơ quan tình báo.
* Spiegel: Bài học của chúng ta qua vụ "Curveball" là gì?
- Kay: Tôi thấy thất vọng. Vụ "Curveball" là một vụ tình báo lố bịch gây tổn thất lớn nhất trong cuộc đời tôi. (Còn tiếp)
Hiếu Lê (trích dịch)
Bình luận (0)