Lắt léo chữ nghĩa: Nguồn gốc chữ 'Noel', 'Christmas' và 'Xmas'

Vương Trung Hiếu
Vương Trung Hiếu
25/12/2022 06:46 GMT+7

Noel, Christmas hay Xmas là những từ dùng để chỉ ngày lễ kỷ niệm Chúa Giêsu chào đời. Ở Việt Nam người ta gọi là lễ Giáng sinh hay lễ Thiên Chúa giáng sinh .

Lễ này được tổ chức chính thức vào ngày 25.12, nhưng thường thì người ta mừng lễ từ tối 24.12 theo cách tính của lịch Do Thái (thời điểm bắt đầu một ngày là lúc hoàng hôn chứ không phải nửa đêm). Lễ chính thức (25.12) được gọi là "lễ chính ngày", còn lễ đêm 24.12 gọi là "lễ vọng".

Noel (tiếng Anh) là chữ xuất hiện từ cuối thế kỷ 14, với tự dạng ban đầu là nowel, nouel (lễ Giáng sinh, lễ Chúa Giáng sinh). Từ này có nguồn gốc từ chữ Noël (tiếng Pháp), một biến thể của chữ Naël. Naël lại có gốc từ chữ nātālis (diēs) trong tiếng Latin, có nghĩa là "(ngày) sinh", sử dụng trong giáo hội Thiên Chúa La Mã để nói về ngày sinh của Chúa. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng Noel xuất phát từ chữ Emmanuel trong tiếng Hy Lạp - một chữ có gốc từ chữ Immanu'el trong tiếng Hebrew, với nghĩa là "Thiên Chúa ở cùng chúng ta".

Christmas là “Lễ hội nhà thờ được tổ chức hằng năm để tưởng nhớ sự ra đời của Chúa Kitô". Christmas có nguồn gốc từ cụm từ Christ's Mass (lễ tiệc ly của Chúa Giêsu), một cụm từ có gốc từ chữ Cristemasse trong tiếng Anh trung cổ (cuối thế kỷ 12 đến cuối thế kỷ 15). Chữ Cristemasse lại xuất phát từ chữ Crīstesmæsse được ghi chép lần đầu năm 1038 trong tiếng Anh thượng cổ (giữa thế kỷ 5 đến đầu thế kỷ 12).

Nhìn chung, Christmas là từ ghép, gồm có 2 phần: Christ (phiên âm là Ki-tô hay Cơ-đốc trong tiếng Việt), có nghĩa là Đấng được xức dầu, một tước hiệu của Chúa Giêsu; còn chữ Mass có nghĩa là thánh lễ. Từ ghép này được chứng thực vào giữa thế kỷ 14. Cách hiểu Christmas là động từ với nghĩa “ăn mừng Giáng sinh” xuất hiện từ những năm 1590. Cụm từ Father Christmas (Ông già Noel) được chứng thực trong một bài hát mừng của Richard Smart từ năm 1435 - 1477. Christmas-tree (cây thông Noel) theo nghĩa hiện đại được chứng thực vào năm 1835 bằng tiếng Anh của người Mỹ, dịch ra tiếng Đức là Weihnachtsbaum. Năm 1843, người ta thiết kế lần đầu tiên thiệp Giáng sinh, sử dụng cụm từ Christmas-card (thiệp Giáng sinh) vào năm 1850, rồi phổ biến loại thiệp này trong những năm 1860. Khái niệm Christmas present (quà Giáng sinh) xuất hiện từ năm 1769; còn thuật ngữ Christmas Eve (Đêm vọng lễ Giáng sinh) xuất phát từ hai chữ Cristenmesse Even trong tiếng Anh trung cổ (khoảng năm 1300). Nhìn chung, để có từ Christmas như ngày nay là cả một quá trình vận động và phát triển lâu dài của tiếng Anh.

Xmas là một cách viết tắt của chữ Christmas phổ biến trong văn bản in, dựa vào mẫu tự đầu X (chi) của chữ Khrīstos (Χριστός) trong tiếng Hy Lạp (Khrīstos có nghĩa là Christ). Xét về hình thức, mẫu tự X trong tiếng Anh giống hệt mẫu tự chi trong tiếng Hy Lạp nhưng không giống ý nghĩa về âm thanh.

Cách viết Xmas được chứng thực vào năm 1755, trước đó là dạng X'temmas (1551). Riêng cách viết tắt Xp- hoặc Xr- (tương ứng với Chr- trong tiếng Hy Lạp Χριστος), còn dạng Xres mæsse cho từ Christmas thì xuất hiện trong Biên niên sử Anglo-Saxon (khoảng năm 1100).

Tóm lại, chữ Xmas gồm 2 phần: X (Chúa Kitô) + -mas (kỳ nghỉ hay thánh lễ). Thuật ngữ này được sử dụng phổ biến từ cuối thế kỷ 19, tuy nhiên, người ta không khuyến khích sử dụng trong ngữ cảnh trang trọng. Vào cuối thế kỷ 20, một số Cơ Đốc nhân cho rằng cách viết Xmas là thiếu tôn trọng, do không có từ Christ.

Top

Bạn không thể gửi bình luận liên tục. Xin hãy đợi
60 giây nữa.