Nói đến HLV Mai Đức Chung, là phải nói đến nhân vật đặc biệt bậc nhất trong lịch sử bóng đá Việt Nam. Lúc còn khoác áo cầu thủ, ông đã từng vất vả kiếm từng đồng tiền "còm cõi" khi đá cho đội Xe ca Hà Nội (biệt danh Chung "xe ca" của ông cũng ra đời từ đấy) rồi sau này là Tổng cục Đường sắt, nhưng hơn hết, là đá vì tình yêu với trái bóng tròn mà ông Chung có lẽ cũng chẳng ngờ sau này là cái nghiệp, cái số nó vận vào mình.

Khi bắt đầu sự nghiệp, bước qua hai cuộc chiến tranh đến khi cùng đồng đội đá trận thống nhất hai miền trong màu áo Tổng cục Đường sắt gặp đối thủ Cảng Sài Gòn, dường như số mệnh đặt cho ông Chung vai trò người viết sử, cả trong vai trò cầu thủ lẫn HLV. Sự nghiệp cầu thủ đặc biệt đã đành bởi kinh qua đủ giai đoạn khói lửa chiến tranh, hòa bình lặp lại, thời bao cấp rồi đến khi mở cửa kinh tế, cái nghiệp huấn luyện của ông Chung cũng gian truân chẳng kém. Ông bén duyên với vai trò HLV từ năm 1984, bởi cái suy nghĩ đơn giản rằng "đời tôi chỉ biết đến bóng đá, không làm bóng đá thì làm gì".

Đến năm 1997, ông Chung bắt đầu dẫn dắt đội tuyển nữ Việt Nam, để rồi mở ra một trang sử làm bóng đá độc nhất vô nhị: vừa làm đội tuyển, vừa làm CLB, đã làm bóng đá nam, lại huấn luyện bóng đá nữ. Quá nhiều trải nghiệm trong gần 40 năm ngồi băng ghế chỉ đạo mang đến cho HLV Mai Đức Chung những bài học tâm đắc nhất. Chiến thắng, danh hiệu, nỗi buồn có thể đến rồi đi, chỉ có một điều ở lại. Đó là những chiêm nghiệm về cuộc đời, mà ông luôn giữ như "rương báu" vô hình trong trái tim.

"Ông có nghĩ ông là HLV… đặc biệt nhất thế giới không?", tôi từng hỏi ông Chung câu đấy. HLV dẫn dắt đội tuyển nam và đội tuyển nữ của cùng một quốc gia đã hiếm. Ông Chung còn huấn luyện… hai đội tuyển cùng lúc, có lẽ là điều chưa từng có tiền lệ. Tháng 9.2017, bóng đá Việt Nam rơi vào khủng hoảng khi U.22 Việt Nam bị loại ở vòng bảng SEA Games. HLV Nguyễn Hữu Thắng từ chức, chiếc ghế HLV trưởng đội tuyển bỏ trống, chẳng ai dám nhận. Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) gọi điện mời ông Chung ngồi ghế tạm quyền đến khi tìm được người mới. Điều ngạc nhiên đầu tiên là VFF mời HLV đội nữ dẫn dắt tạm đội nam. Và điều ngạc nhiên thứ hai, là ông Chung đồng ý.

Và thế là dưới cơn mưa tầm tã đầu thu ở Hà Nội, "bố" Chung (như cách cầu thủ thân thương gọi ông) lại xông vào công việc, dầm mình dưới làn nước lạnh và gồng gánh một đội tuyển đã "khô cạn" niềm tin từ người hâm mộ. Ông gọi lại thủ môn Phí Minh Long, người mắc sai sót ở SEA Games 28, vì một lẽ thật đơn giản rằng "chẳng thể vì một lỗi lầm mà không cho người ta cơ hội làm lại", rồi bảo vệ quyết định ấy trước mũi dùi chỉ trích của dư luận. Ông gọi điện cho Nguyễn Anh Đức, thuyết phục anh trở lại đội tuyển để cống hiến cho Tổ quốc. Trước trận đấu với Campuchia hồi tháng 10.2017, Văn Quyết chỉ nói ngắn gọn: "Tất cả chúng tôi sẽ chiến đấu, vì đội tuyển, và vì bố Chung".

THƯ ANH

Trước khi HLV Mai Đức Chung nắm quyền, đội tuyển Việt Nam chỉ có 2 điểm sau 2 trận ở vòng loại Asian Cup 2019. Để rồi, ông cùng học trò thắng cả 2 trận gặp đội Campuchia, giành 6 điểm trọn vẹn, tiến sát tấm vé đi tiếp. Nếu không có nền tảng điểm số ông Chung để lại, chưa chắc người tiền nhiệm Park Hang-seo đã lập tức giúp đội có vé đến Asian Cup sau trận đấu phải co mình phòng thủ trước Afghanistan. Rồi khởi đầu hanh thông ấy đã mở ra phần còn lại là lịch sử.

Giữa một nền bóng đá xao động bởi thời cuộc, ông Chung vẫn vững vàng như một cột buồm, sẵn sàng trở thành điểm tựa để cánh buồm đội tuyển căng mình chống chọi bão giông. 

"Nhớ ngày đầu tiên được tập cùng bác, thì năm đó bị bác trả về CLB. Bác còn dặn phải cố gắng nhiều hơn. Từ đó con đã cố gắng rất nhiều để trở lại đội tuyển. Nhờ vậy mà mới có Huỳnh Như của ngày hôm nay. Thời gian làm việc cùng bác, con học được rất nhiều, đó là sự yêu thương và khiêm nhường từ một người vĩ đại. Một người thầy luôn có một trái tim ấm áp. Con chúc bác thật nhiều sức khỏe và hạnh phúc cùng với gia đình của mình. Với bóng đá nữ Việt Nam, bác là mãi mãi", Huỳnh Như gửi lời tri ân đầy tình cảm đến HLV Mai Đức Chung.

Khi trò chuyện cùng tôi, ông Chung hồ hởi khoe chiếc áo đội tuyển, và trên đó, là rất nhiều lời chúc mà học trò dành tặng cho người thầy đáng kính. "Khi nào bác về, bác sẽ cho cháu xem chiếc áo này. Bác sẽ nâng niu nó như báu vật. Cầu thủ nữ, họ tình cảm lắm…". Sau câu nói ấy, ở đầu dây bên kia, là một tiếng nấc rất khẽ.

Hành trình gắn bó với bóng đá nữ Việt Nam, ông cùng các thế hệ học trò giành 6 HCV SEA Games, 1 chức vô địch AFF Cup, 1 tấm vé dự World Cup, 1 lần vào bán kết ASIAD.

Chiến lược gia 74 tuổi vẫn nhớ câu chuyện của một tuyển thủ cách đây nhiều năm: "Hôm ấy, tôi thấy cầu thủ này tập luyện không tốt, có phần hời hợt, thiếu tập trung. Tôi gọi hỏi rằng có vấn đề gì không, bình thường cháu tập tốt lắm mà. Cô ấy mới dám trải lòng rằng sắp đến ngày giỗ mẹ, bố và anh trai đều vướng việc, chẳng thể lo chuyện nhang khói. Cô ấy muốn về quê lo việc, mà sợ xin về thì lỡ việc đội tuyển. Tôi mới trách nhẹ rằng sao chuyện như thế mà không nói sớm hơn. Tôi gửi cô ấy 500.000 đồng, nói rằng đây là tiền gửi để mua hoa quả, thắp hương cho mẹ. Ban đầu cô ấy không nhận, nài mãi mới chịu cầm. Buổi trưa, cô ấy bắt xe về, đến tối đã có mặt ở đội như đã hứa".

Chuyện HLV Mai Đức Chung "ăn" một đầu lương nhưng làm nhiều việc chẳng còn xa lạ ở đội nữ, trong đó ông vừa huấn luyện chuyên môn, vừa phải dàn xếp những chuyện rất… khó nói ở hậu trường. Tháng 10.2018, sự cố ẩu đả giữa hai CLB nữ ở giải vô địch quốc gia kéo theo rất nhiều hệ lụy, khi nhiều cầu thủ xô xát dẫn đến bị treo giò ấy đang là tuyển thủ quốc gia. Loại những cầu thủ ấy thì chẳng đành, nhưng gọi lên tuyển thì giải quyết thế nào để những cái tên vừa "thượng cẳng chân, hạ cẳng tay" với nhau có thể cùng nhìn về một hướng.

"Tôi gọi học trò lên rồi nhẹ nhàng khuyên giải, rằng họ khi đã khoác chung một màu áo, thì hãy cư xử chuyên nghiệp, gạt bỏ mâu thuẫn để cống hiến cho nhau. Trong bữa cơm, tôi sắp họ ngồi chung mâm, yêu cầu họ phải tương tác, nói chuyện. Ngồi quan sát từ xa, thấy cầu thủ nữ gắp thức ăn, rồi buộc tóc cho nhau, khi ấy tôi mới nhẹ lòng", ông Chung nói.

Chẳng những làm chuyên gia tâm lý bất đắc dĩ, ông Chung còn làm "nhà ngoại giao", đi xin hỗ trợ cho cầu thủ nữ. Có những người được ông cho tiền, cũng có những người nhờ HLV 74 tuổi kêu gọi tài trợ, mà có một cái tết ấm no hơn. Khi tôi hỏi rằng ông có coi cầu thủ nữ như con hay như cháu mình, ông Chung đùa rằng có khi… phải hơn thế. Khó khăn, nhưng vẫn phải làm, bởi: "Tôi luôn muốn tận tâm với học trò từ những điều nhỏ nhặt nhất. Khi cầu thủ hiểu rằng mình được tôn trọng, họ sẽ cống hiến bằng cả tấm lòng". 

Sau trận đấu cuối, HLV Mai Đức Chung có lẽ chẳng còn phải bận lòng, lo âu như trước nữa. Hình ảnh "vị tướng già" giờ sắp trở thành hoài niệm với bóng đá nữ. Chiến lược gia 74 tuổi đã có thể nghỉ ngơi, gạt bỏ áp lực. Thứ đầu tiên ông nghĩ tới khi thức dậy không phải đấu pháp, mà là ấm trà cùng bữa sáng nóng hổi mà người bạn đời chu đáo chuẩn bị đang chờ sẵn dưới bếp.

Trở về mái ấm quen thuộc ở Ngọc Hà (Q.Ba Đình, Hà Nội), người thầy ấy không muốn người ta gọi mình là HLV, mà cứ gọi là "ông Chung" cho gần gũi. Rời khỏi bóng đá, HLV Mai Đức Chung lại là người chồng, người bố, người ông tận tụy, với một gia đình viên mãn. Một điểm tựa để "vị chiến tướng" suốt một đời lăn lộn với nghề, có thể tìm thấy bình yên sau cánh cửa nhà.

Bước qua nhiều thăng trầm sự nghiệp, thực ra HLV Mai Đức Chung vẫn có nỗi sợ. Đó là sợ… vợ buồn. "Tạm biệt bóng đá trên cương vị HLV trưởng đội tuyển nữ Việt Nam khi năm 2023 kết thúc, tôi sẽ có nhiều thời gian hơn cho gia đình, cho bà nhà tôi". Bà nhà tôi - được ông lưu trong máy điện thoại hai chữ "Em yêu".

ĐỒ HỌA: BẢO NGUYÊN