Ngôi sao mới ở xứ Ả Rập

Mohammed bin Salman (phải) với Ngoại trưởng Mỹ John Kerry

Phải đến tháng 4 vừa rồi, cái tên Mohammed bin Salman mới được biết đến. Đó là lúc tân vương 79 tuổi Salman bin Abdulaziz Al Saud công bố 2 thay đổi nhân sự, chưa từng có tiền lệ, khiến nhiều người bàng hoàng. Tin thứ nhất là “hạ bệ” thái tử đương chức Muqrin, 69 tuổi và chọn người thay thế là Mohammed bin Nayef, 56 tuổi. Hoàng thân Muqrin là con trai của vị vua đầu tiên và cũng là người lập ra vương quốc Ả Rập Saudi - vua Abdulaziz. Khi vua Abdullah qua đời vào tháng 1, thái tử Salman lên kế ngôi thì Muqrin “thăng” từ vị trí số 2 lên số 1 trong danh sách kế vị. Giờ đây, Muqrin phải nhường lại vị trí này cho Bộ trưởng Nội vụ Mohammed bin Nayef - cháu trai của vua Salman.

Nhưng gây sốc hơn hết là sự vươn lên của hoàng tử trẻ 30 tuổi Mohammed bin Salman khi được vua Salman chọn là phó vương - tức ở vị trí số 2 trong hàng thừa kế ngai vàng. Ngay cả các nhà ngoại giao hiện tại lẫn những người lâu năm cũng nói rằng họ gần như chẳng biết gì về nhân vật này. Hoàng tử Mohammed bỗng chốc được cả thế giới chú ý vì sự thăng hạng vượt bậc bởi so với các người anh cùng cha khác mẹ thì Mohammed lâu nay chỉ là cái bóng mờ. Một người là phi hành gia Ả Rập đầu tiên, một người là nhà khoa học chính trị được đào tạo tại Oxford và lập ra một trong những công ty đầu tư lớn nhất vương quốc, một người hiện là Thứ trưởng Bộ Dầu mỏ được ghi nhận bởi những đóng góp giúp hiện đại hóa ngành này. Trong khi đó, hoàng tử Mohammed chỉ có trong tay một tấm bằng cử nhân luật của Trường đại học King Saud ở thủ đô Riyadh và chưa bao giờ đi du học.

Với Tổng thống Nga V.Putin

Câu hỏi mà không khác gì lời khẳng định từ một thành viên Hội đồng cố vấn Shura do quốc vương bổ nhiệm: “Bạn cần một người được giáo dục ở Mỹ hay một người luôn theo cha mình như hình với bóng?” phần nào cho thấy con đường đi của hoàng tử trẻ này. Ngay sau khi tốt nghiệp đại học, hoàng tử Mohammed chỉ chuyên tâm vào chứng khoán và bất động sản trước khi được cha chọn là phụ tá. Trong vòng 4 tháng kể từ ngày vua Salman đăng quang, Mohammed đã nhanh chóng “gom” nhiều quyền lực hơn tất thảy các hoàng tử khác: Bộ trưởng Quốc phòng, Tổng thư ký Tòa án hoàng gia, Chủ tịch Hội đồng kinh tế và phát triển (mới được thành lập) đồng thời vẫn giữ chức vụ Quốc vụ khanh. Thách thức lớn nhất mà vua Salman trao cho hoàng tử Mohammed là chỉ huy cuộc tấn công vào phiến quân Houthi ở nước láng giềng Yemen hơn hai tháng qua. “Quốc vương muốn đặt con trai mình vào một ngã rẽ quan trọng mang tính học hỏi”, cựu Đại sứ Mỹ tại Ả Rập Saudi cho biết.

Ngoài sự kề cận bên cha để học hỏi, Mohammed ngay từ nhỏ đã mang trong mình niềm hy vọng của mẹ ruột - hoàng hậu Fahda bint Falah bin Sultan. Mohammed là con trai đầu của vua Salman với người vợ thứ 3. Những người thân thuộc với gia tộc Saud (gia tộc nắm quyền cai trị Ả Rập Saudi) cho biết mẹ của Mohammed luôn tìm mọi cách để Mohammed trở thành người thừa kế của cha. “Hoàng tử là con trai lớn của bà. Với bà, hoàng tử là niềm vinh quang cuối ngày”, một người trong gia tộc cho biết. Và chắc chắn Mohammed sẽ nhận được sự hậu thuẫn to lớn từ bộ tộc al-Ajman (có mặt khắp từ Ả Rập Saudi đến Qatar, UAE và Kuwait) bởi mẹ của Mohammed là cháu gái của thủ lĩnh huyền thoại của bộ tộc này.

Còn bản thân hoàng tử Mohammed ngay từ nhỏ cũng ý thức được sứ mệnh của mình và có sự chuẩn bị kỹ càng cho tương lai, theo một người bạn của gia đình. Khác với nhiều hoàng tử cùng thế hệ, Mohammed không hút thuốc, uống rượu hay đi chơi khuya. Thú vui của Mohammed là đi du lịch (từng cùng người vợ đầu tiên hưởng chuyến trăng mật kéo dài 2 tháng ở Nhật Bản và Maldives) và chơi các môn thể thao dưới nước. Hoàng tử còn là một tín đồ của quả táo cắn dở Apple. Ngoài ra, người ta còn cho rằng Mohammed vừa lấy thêm vợ nữa. Mọi thông tin về Mohammed chỉ dừng lại ở đó.

Mohammed bin Salman

Những cải tổ nhân sự của vua Salman được báo chí phương Tây bình luận là “cơn địa chấn chính trị” bởi đây là lần đầu tiên một cháu trai của người sáng lập vương quốc, thay vì con trai, được chọn làm thái tử. Và bởi Saud là một gia tộc lớn với rất nhiều hoàng tử được “trang bị” đầy đủ để trở thành người trị vì trong khi quyền lực hiện hành lại được trao cho một người quá trẻ, khiến những mâu thuẫn ngấm ngầm chỉ chực ngày bùng phát.

Cùng với sự xuống hạng của hoàng tử Muqrin, những người con trai của vua Abdullah quá cố như hoàng tử Turki và Mishaal cũng dần bị tước bỏ hết các trọng trách khiến một nhà phân tích chính trị Iran phải thốt lên: “Chỉ có những khát khao bị chà đạp mới đủ khiến sự phản bội thét thành tiếng”. Vậy nên người ta đang lo ngại một ngày không xa nữa vị trí chỉ huy trưởng Lực lượng vệ binh quốc gia vốn đang nằm trong tay hoàng tử Mutaib (con của vua Abdullah) sẽ lại trao cho hoàng tử Mohammed bin Salman như lời đồn đoán. Đây là lực lượng bảo vệ ngai vàng, bảo vệ thủ đô và bảo vệ hai thánh địa của đạo Hồi - Mecca và Medina cũng như bảo vệ ngành dầu mỏ.

Vua Salman đã làm hết mình để đưa thế hệ trẻ gần hơn với ngai vàng thì hai người kế cận của ông giờ phải làm hết mình để chứng minh rằng sự lựa chọn của ông là đúng đắn. Với thái tử Mohammed bin Nayef với biệt danh “Hoàng tử đen” thì không có gì phải suy nghĩ bởi ông đang được xem là người bảo vệ mạnh mẽ cho truyền thống của Ả Rập Saudi và là người giữ hình ảnh cho chủ nghĩa Wahhabi, một học thuyết Hồi giáo bắt nguồn từ Ả Rập Saudi. Còn hoàng tử Mohammed bin Salman thì được kỳ vọng sẽ phát huy sức trẻ cũng như tài năng mà Tổng thống Mỹ Barack Obama đã nhận xét là “người cực kỳ am hiểu, rất thông minh và khôn ngoan hơn tuổi”. Và đối với người dân, hoàng tử trẻ là đại diện của gần 70% dân số dưới 30 tuổi ở quốc gia lớn nhất trên bán đảo Ả Rập này.