Thầy của những giáo sư toán học

Đó là PGS-TS-NGND Tôn Thất Thân, người có công phát hiện và bồi dưỡng thuở ban đầu những tài năng toán học.

Những giờ học của thầy thật quý báu Em có nhiều suy nghĩ về việc học toán, dạy toán. Em hay nhớ lại những giờ học của thầy. Có điều kiện học thêm và tiếp xúc với các nhà toán học lớn, em càng thấm thía những giờ học của thầy thật quý báu... Trong những giờ học của thầy, học sinh tìm được cái quan trọng, quý giá nhất. Vẻ đẹp của toán học không nằm trong những lời giải cầu kỳ mà ở sự diễn đạt trong sáng, mạch lạc những vấn đề tưởng như rắc rối... (Trích thư GS Ngô Bảo Châu gửi NGND Tôn Thất Thân ngày 15.3.1995)

Hồi còn là học sinh (HS) phổ thông, tôi học các môn đều tốt, nhất là văn và toán. Vì vậy, mặc dù đang dạy văn nhưng do nhà trường thiếu giáo viên toán, tôi đã chuyển sang dạy toán mà không gặp trở ngại gì. Tất nhiên sau đó phải tự học rất nhiều. Hồi đó (năm 1962), đội ngũ giáo viên còn thiếu và không đồng bộ, lại không được đào tạo bài bản như bây giờ, nên việc dạy "chéo môn" không phải là hiếm. Đã từng dạy văn rồi chuyển sang dạy toán, tôi có thuận lợi trong việc truyền cảm hứng học tập cho các em, làm cho giờ học toán trở nên sinh động, hấp dẫn hơn, đặc biệt là khơi dậy được trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo cho HS. Tôi rất tâm đắc câu nói của Einstein: "Logic đưa anh từ điểm A tới điểm B, còn trí tưởng tượng sẽ đưa anh tới mọi nơi".

Tôi thường phát hiện HS có năng khiếu về toán dựa trên các dấu hiệu: say mê học toán, làm toán không biết mệt, học toán một cách nhẹ nhàng; có suy nghĩ riêng của mình không phụ thuộc vào người khác; luôn có ý thức tìm tòi nhiều cách giải và lựa chọn cách tối ưu, không chùn bước, nản chí trước những bài toán khó, chú ý đào sâu khai thác thêm các kết quả mới; trung thực, hợp tác với các bạn trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức.

Bồi dưỡng những em có năng khiếu toán không phải bằng cách nhồi nhét thật nhiều kiến thức và kỹ năng giải toán mà cần tập trung vào rèn luyện khả năng làm việc và suy nghĩ độc lập, phát triển tư duy sáng tạo và tư duy phản biện cho HS.

Có những câu chuyện thầy bảo vệ HS khi phát hiện họ có năng khiếu về toán. Hay ngược lại, bảo vệ một HS không có khả năng tiến xa hơn về toán rẽ sang con đường khác...

Tôi vẫn nghĩ mỗi HS đều có những khả năng nhất định, không ở lĩnh vực này thì ở lĩnh vực khác. Điều quan trọng đối với giáo viên và cha mẹ là phát hiện đúng những năng lực tiềm ẩn của mỗi em và có biện pháp phát triển đúng hướng những năng lực đó. Einstein từng nói: "Mỗi người là một thiên tài. Nhưng nếu bạn cứ phán xét một con cá dựa trên khả năng biết trèo cây, bạn sẽ làm con cá sống cả đời với niềm tin rằng nó là kẻ ngốc".

Tôi nghĩ cần có 2 điều. Thứ nhất, mỗi nhà giáo cần giữ đúng tư cách của người thầy, giáo dục HS bằng tấm gương trong sáng của chính mình. Thứ hai, cả xã hội phải là một môi trường giáo dục lành mạnh, các chuẩn mực giáo dục phải được thể hiện mọi lúc, mọi nơi, trong mọi hoạt động của xã hội.