Sự chuyển mình của dòng phim Mỹ Latinh trên màn ảnh nhỏ Việt

Đầu thập niên 90 tại nước ta, vô tuyến truyền hình vẫn là tài sản xa xỉ của một số ít gia đình có điều kiện. Số lượng kênh truyền hình, số lượng phim được phát sóng cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Lúc này, dòng phim Mỹ Latinh đóng vai trò là món ăn tinh thần không thể thiếu của người Việt. Ảnh hưởng của những bộ phim như Đơn giản, tôi là Maria (Simplemente María) hay Người giàu cũng khóc (Los ricos también lloran) không chỉ dừng lại trên màn ảnh nhỏ, mà còn lan tỏa vào trong cuộc sống hằng ngày. Diễn biến của những bộ phim này trở thành một trong những đề tài được bàn tán rộng rãi trong cuộc sống hằng ngày.

Đơn giản, tôi là Maria và Người giàu cũng khóc là cái tên quen thuộc với khán giả Việt yêu phim vào thời điểm ấy

Đơn giản, tôi là Maria và Người giàu cũng khóc là hai đại diện tiêu biểu cho telenovela (tiểu thuyết truyền hình) - một thể loại đặc trưng của phim ảnh Mỹ Latinh. Ghép từ chữ tele (truyền hình) và novela (tiểu thuyết), telenovela có nhiều nét tương đồng với soap opera - thể loại phim dài tập thịnh hành ở các nước nói tiếng Anh. Hai thể loại đều là những bộ phim dài kỳ, với nội dung chủ yếu đề cập đời sống của nhiều nhân vật, xoay quanh các mối quan hệ tình cảm đan xen giữa họ, nhằm tạo ra kịch tính cao. Tuy vậy, telenovela có những điểm khác biệt, tạo nên chất riêng cho những tác phẩm lấy bối cảnh Mỹ Latinh. Telenovela có nội dung gọn gàng hơn, nhịp phim nhanh hơn, góp phần rút ngắn số tập chỉ còn từ 100-200, thay vì lên đến cả nghìn tập như soap opera.

Chủ đề của những bộ phim telenovela có sự gần gũi với đời sống văn hóa và lịch sử các nước Mỹ Latinh. Tiêu biểu là những chủ đề về tầng lớp lao động, lịch sử, lãng mạn, hài hước và bí ẩn - giật gân. Trong số những bộ phim Mỹ Latinh từng chiếu ở Việt Nam vào thập niên 90, có thể điểm qua những chủ đề tương ứng kể trên. Đơn giản, tôi là Maria và Người giàu cũng khóc có đề tài về tầng lớp lao động, với câu chuyện về những nhân vật có xuất thân từ nông thôn, nghèo khó. Nô tì Isaura (Escrava Isaura) có đề tài về lịch sử, lấy bối cảnh thời kỳ nô lệ. Khi bình minh đến (La Mujer En El Espejo) và Hành trình trở về (El Cuerpo del Deseo) có đề tài bí ẩn, với câu chuyện xoay quanh phép thuật, linh hồn. Quyền được yêu (Direito de Amar) có đề tài lãng mạn, xoay quanh những mối quan hệ tay ba giữa các nhân vật.

Một số phim Mỹ Latinh tiêu biểu chiếu ở Việt Nam thập niên 90

Đến những năm đầu thập niên 2000, dòng phim Mỹ Latinh này có sự chuyển mình. Các thể loại và hình thức mới hơn dần tạo được chỗ đứng bên cạnh loại hình telenovela truyền thống. Trong chuyển biến đó, sự ảnh hưởng từ Hollywood và ngành truyền hình Bắc Mỹ để lại dấu ấn khá rõ nét. Cùng với sự thâm nhập vào thị trường Nam Mỹ của các hãng sản xuất quốc tế, hình thức làm phim chia theo mùa (season) với số tập mỗi mùa trong khoảng từ 10 đến 20 trở nên phổ biến hơn. Bản thân loại hình telenovela cũng có sự thay đổi nhằm phù hợp với bối cảnh mới, với những tác phẩm cô đọng hơn về câu chuyện, rút gọn số tập chỉ còn từ 50 đến 60. Nhằm đáp ứng thị hiếu của khán giả trước sức ảnh hưởng của Hollywood, dòng phim Mỹ Latinh còn có sự đổi mới ở cách khai thác đề tài và kỹ thuật sản xuất.

Tiêu biểu cho sự chuyển mình của dòng phim này Trùm sát thủ (Sr. Ávila) và Hào quang nghiệt ngã (Verdades Secretas) - hai tác phẩm được sản xuất và phát sóng trong thập niên 2010. Trùm sát thủ được chia thành 4 mùa phim, với số tập mỗi mùa tối đa là 13 tập. Đây là hình thức phát sóng phổ biến của những loạt phim truyền hình đình đám tại Anh, Mỹ. Tiêu biểu như Trò chơi vương quyền (Game of Thrones), Xác sống (The Walking Dead). Trùm sát thủ khai thác đề tài về thế giới ngầm của những sát thủ, xoay quanh nhân vật chính là Ávila (Tony Dalton đóng). Trong hành trình trở thành một tay trùm trong hệ thống, Ávila xây dựng hai hình ảnh nhằm che giấu thân phận, một ở cuộc sống đời thường và một trong thế giới ngầm. Trùm sát thủ được các nhà làm phim xây dựng không khí đen tối, nhuốm màu bạo lực. Những đặc điểm trên giúp bộ phim được liên tưởng đến tác phẩm truyền hình tội phạm nổi tiếng của Mỹ như Biến chất (Breaking Bad) hay loạt phim điện ảnh John Wick.

Trùm sát thủ và Hào quang nghiệt ngã đánh dấu sự chuyển mình của dòng phim Mỹ Latinh

Trong khi đó, Hào quang nghiệt ngã là một loạt phim telenovela với 50 tập. Bộ phim có chủ đề quen thuộc, xoay quanh Angel (Camila Queiroz đóng) - một cô gái trẻ bước chân vào thế giới người mẫu đầy cạm bẫy. Hào quang nghiệt ngã phản ánh sâu sắc những vấn đề trong xã hội Brazil, từ ước mơ trở thành người mẫu của một thế hệ những cô gái trẻ, đến những quy luật vận hành méo mó trong thế giới đổi chác tình - tiền.

Với nhiều đột phá trong nội dung và kỹ thuật sản xuất, Trùm sát thủ và Hào quang nghiệt ngã xuất sắc giành được những giải thưởng International Emmy Awards danh giá trong lĩnh vực truyền hình. Trùm sát thủ chiến thắng tại hạng mục Loạt chương trình giờ vàng nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất (Non-English Language US Primetime Program) vào năm 2017. Hào quang nghiệt ngã chiến thắng tại hạng mục Tiểu thuyết truyền hình (Telenovela) vào năm 2016. Hai bộ phim xuất sắc này nằm trong chuỗi phim Mỹ Latinh, đang trình chiếu trên ứng dụng Phim truyện và ứng dụng Foxy của Truyền hình FPT.