Dân bản không thể lấy nhau
Ở bản Đoòng, tính gia đình trị thể hiện khá rõ. Già làng Nguyễn Sĩ Trắc (bố Tòa) được toàn quyền quyết định mọi chuyện, nhiều lúc đúng sai không cần biết và tất cả mọi người trong bản đều phải tuân phục. Vợ và các người con cũng rất yêu thương, chiều ý bố. Hôm đó bố nhất quyết sai người trèo lên gác nhà bưng hũ rượu cần xuống đãi chúng tôi. Khi thấy bố mệt không uống được nữa lên giường nằm, lập tức mẹ Tòa dậy lấy gạo nấu cháo để khuya bố ăn.
Người bản Đoòng không được lấy nhau bởi họ cùng chung huyết thống, 11 gia đình thì có 4 là con của bố Tòa, còn lại là anh em con chú con bác ruột. Con trai bản muốn lấy vợ phải đi bộ mấy ngày trời đến bản khác chơi, thấy người ưng ý thì "bỏ của" sau đó về nói với bố mẹ đến làm lễ cưới. Con dâu của bố Tòa đều ở xã Trường Sơn (H.Quảng Ninh, Quảng Bình) và bản Rào Con, xã Sơn Trạch (H.Bố Trạch). Theo tập tục, trong lễ cưới người con trai phải có 11 con gà, 3 con lợn và tiền nhiều hay ít tùy hoàn cảnh (có khi không có tiền vẫn được nhà gái cho nợ), còn người con gái phải có 4 bộ áo quần, 5 hũ rượu (có 3 hũ to nhất) cùng một số rượu để trong chai tùy theo lượng khách đến dự. Người con dâu thứ hai tên Thắm kể: "Nhà em ở bản Phú Luổng tận bên Trường Sơn. Năm 2000, anh Tường đưa bố mẹ sang hỏi cưới, chừ đã có 2 con trai và gái. Lấy chồng miềng theo chồng về ở bản của bố Tòa".
Tại các bản khác, con gái con trai đến tuổi lớn đều ăn mặc sạch đẹp đi chơi đến khuya sau một ngày làm việc; còn ở bản Đoòng thì ngược lại, họ ăn uống xong là ngủ, có đi chơi thì cũng chỉ một tí, nói năm điều ba chuyện rồi về. Họ là anh em, không thể hẹn hò tình tứ được. Nhìn quanh bản mà buồn đến lạ.
Bản có hai cô gái rất xinh là Chim và Cửi đã 16, 17 tuổi rồi mà vẫn chưa có ai, chuyện này hơi lạ đối với người miền ngược. Trong khi chị dâu thứ 3 của Chim mới 19 tuổi đã có 1 đứa con. Đêm về, Chim chỉ biết ôm chiếc cassette nhỏ cà rịch cà tàng, thỉnh thoảng bấm nút chạy nghe câu được câu mất rồi chìm vào giấc ngủ. Sáng dậy sớm đi gánh nước về nấu cơm cho cả nhà ăn. Em ít nói và mặt rất buồn. Chị gái của Chim kể cũng có vài người bản A Rem đến chơi nhưng Chim không ưng cái bụng.
Băng rừng làm “kế hoạch”
Nếu làm một cuộc điều tra về xếp hạng việc thực hiện kế hoạch hóa gia đình, có lẽ bản Đoòng chẳng kém ai. Hiện có 7 chị em đã đặt vòng tránh thai, theo tính toán của bà con thì chỉ còn 2 người... chưa được đặt. Có kết quả này, công lao trước hết thuộc về chị Bông - người quê xã Sơn Trạch vào bán hàng ở bản. Kinh nghiệm đi bán hàng vùng sâu vùng xa nhiều nên khi mới vào bản, chị biết dân bản đã vất vả, nếu cứ đẻ nhiều con như nơi khác thì khó khăn càng chồng chất. Chừng đã thân quen, lựa lúc vui vẻ chị bắt đầu "tấn công", mục tiêu đầu tiên là vợ chồng anh Sắc, chị Hoa - con gái đầu của bố Tòa. Chuyện đã 4 năm, bây giờ nhớ lại khiến cả 3 người cười thỏa chí. Chị Bông nói: "Vợ thì dễ hơn, vấn đề là làm sao mình phải thông được tư tưởng lão Sắc thôi, lão quyết định chứ". Sau mấy lần giải thích anh Sắc mới đồng ý, thế là chị Bông và chị Hoa băng rừng ra trung tâm xã tiến hành ngay kẻo sợ anh Sắc thay đổi và lộ chuyện trong bản. 3 đứa con trai của vợ chồng anh chị giờ lanh lẹ, kháu khỉnh. Chị Hoa so sánh: "3 đứa thì miềng nấu 2 lon gạo, 7 đứa phải nấu 4-5 lon, mà lấy gạo đâu ra để nấu chứ". Mọi chuyện diễn ra suôn sẻ đến nỗi bố Tòa không hay biết, giờ hiệu quả thấy rõ nên bố cười: "Bọn hắn đi mần chi đó bố chẳng biết".
Trước hôm chúng tôi đến, chị Bông cũng vừa dẫn chị Hồ Thị Tha (29 tuổi, con dâu đầu của bố Tòa) đi đặt vòng về. Hai người đi bộ đến đường Hồ Chí Minh rồi đi xe máy của chị Bông về trung tâm xã. Đặt vòng xong họ về nhà chị Bông nghỉ. Tiền xăng xe chị cho nợ khi nào có thì trả. "Nếu không làm kế hoạch thì chừ trẻ con nheo nhóc đầy bản rồi, mỗi nhà ít nhất 5 đứa lấy gì mà ăn. Còn 2 người mới sinh được 1 đứa con, sinh xong đứa thứ 2 cũng đưa họ đi" - chị Bông tính toán (còn tiếp).
T.Q.N
Bình luận