Khám phá 20 thị trấn xe điện với tham vọng thành 'Detroit Trung Quốc'

Phóng viên Bloomberg mới đây đến thăm thị trấn Phương tiện Năng lượng mới Shunde thuộc thành phố Phật Sơn, phía nam Trung Quốc. Phật Sơn là một phần của trung tâm sản xuất của quốc gia Đông Á. Giới chức Phật Sơn tự tin rằng trung tâm sản xuất, nghiên cứu xe điện mà họ lên kế hoạch cuối cùng sẽ đem về cho nền kinh tế địa phương thêm 100 tỉ nhân dân tệ, tương đương 15 tỉ USD.

Shunde là một trong ít nhất 20 thị trấn xe điện với tham vọng trở thành Detroit trong tương lai. Nó được quy hoạch trên khu vực rộng 2 km2. Phác thảo thị trấn cho thấy nơi đây có trường học, bệnh viện và tuyến tàu điện ngầm đến sân bay.

Trung Quốc hết lòng cho tham vọng xe điện. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình muốn 500 nhà sản xuất ô tô điện trong nước trở thành nam châm cho nhiều ngành công nghiệp phụ trợ, và cả nước trở thành siêu cường sản xuất xe điện năm 2025. Mục tiêu này cũng thể hiện tính tự chủ, đa dạng hóa đầu tư của Đại lục.

Một mẫu xe điện được treo trong showroom của Country Garden ở Shunde Ảnh: Bloomberg

Các tỉnh thành cần điều chỉnh nền kinh tế muốn trở thành một phần trong kế hoạch xe điện. Họ cung ứng giá đất rẻ, giảm thuế và trợ cấp cho các hãng sản xuất xe, nhà cung ứng phụ tùng và phòng nghiên cứu với kỳ vọng thu hút hàng ngàn việc làm công nghệ cao trong lĩnh vực mới nổi này.

Chủ tịch Xpeng Motors Technology, ông He Xiaopeng, cho hay: “Phương tiện năng lượng mới là khoản cược mà nhiều chính quyền địa phương phải thực hiện. Một nhà sản xuất xe điện thành công có thể đưa ít nhất 200 hãng trong chuỗi cung ứng về một tỉnh”.

Số tiền cam kết để phát triển các thị trấn xe điện là 209 tỉ nhân dân tệ, tương đương 30 tỉ USD. 30 tỉ USD chảy vào đầu tư tài sản cố định, chi phí phát triển doanh nghiệp, vốn tư nhân và các thực thể được chính quyền địa phương hỗ trợ. Một số kế hoạch và trung tâm nổi bật là thị trấn Sinh thái Phương tiện LeEco ở Hồ Châu, thị trấn Ô tô Tự lái ở Hạ Môn và kế hoạch cơ sở nghiên cứu, sản xuất của hãng Geely Automobile. 

Trung Quốc đang tiến đến thế dẫn đầu cuộc cách mạng xe điện toàn cầu với doanh số xe điện cao Ảnh: Bloomberg

Các thị trấn xe điện cũng thể hiện rõ tính chất của nền kinh tế chỉ huy ở Trung Quốc. Sự nhiệt tình lan tỏa từ cấp lãnh đạo cao nhất xuống địa phương, khiến địa phương xây dựng khu công nghiệp, tòa nhà chung cư, trường học và đưa ra nhiều ưu đãi để sẵn sàng đón doanh nghiệp. Bên cạnh xe điện, hiện Trung Quốc có hơn một chục thị trấn theo dạng này song được chỉ định làm khu tài chính hoặc trung tâm thị trường quỹ tư nhân.

Từ năm 2009 đến năm 2017, Trung Quốc chi tầm 36,5 tỉ USD trợ cấp cho việc bán xe điện, theo Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược ở Washington (Mỹ). Hơn nửa doanh số xe điện chở khách toàn cầu là ở Trung Quốc. Với từng địa phương, hỗ trợ ngành xe điện cũng góp phần giúp họ tái phát triển đất nông nghiệp rồi cung cấp đất với giá rẻ hơn giá thị trường để thu hút các bên thuê thương mại. Nhiều nhà phát triển bất động sản lớn như Country Garden và China Evergrande sẽ đổ về nếu địa phương làm tốt.

Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe khách Trung Quốc, cho hay: “Các thị trấn xe điện có ít nhất một nguồn tài nguyên quan trọng mà giới sản xuất và nhà cung ứng mong muốn sở hữu, đó là đất. Đất thu hút họ vào thị trấn định sẵn một cách tự nhiên”. Đến nay, Country Garden thu hút được startup Youxia Motors, nhà sản xuất xe tham quan tự lái Beijing Zoominbot Automotive Technology cùng 57 khách hàng khác, gồm cả nhiều hãng đầu tư mạo hiểm và nghiên cứu trong ngành.

Thị trấn Phương tiện Năng lượng mới Shunde Ảnh: Bloomberg

John Zeng, Giám đốc quản lý LMC Automotive Shanghai cho biết hỗ trợ của chính phủ cho ngành xe điện không phải chuyện hiếm trên thế giới. Đơn cử, bang Nevada ở Mỹ từng duyệt gói ưu đãi 1,3 tỉ USD cho công ty ô tô điện Mỹ Tesla để hãng xây dựng nhà máy sản xuất pin gigafactory tại đây.

Tuy nhiên, các thị trấn xe điện được phát triển giữa lúc doanh số ô tô nhìn chung lao dốc ở Đại lục. Doanh số 1,6 triệu chiếc xe điện mà Bloomberg dự báo tại nước này có thể không đủ để giữ tất cả 500 hãng xe điện cùng “sống sót”. Xe điện đến nay vẫn chiếm chưa đầy 5% doanh số ô tô tại quốc gia Đông Á. Chưa kể, chính phủ trung ương còn đang cắt dần trợ cấp để buộc các hãng xe phải tự đổi mới.

“Hầu hết các thị trấn xe điện sẽ thất bại. Làn sóng xây dựng phương tiện điện sẽ tiến đến khoảnh khắc sống còn. Khi các hãng xe bị bóp nghẹt, bong bóng thị trấn xe sẽ vỡ”, ông Zeng nhận định. Tình hình ở Shunde cho thấy chút ảm đạm như nhận định của sếp LMC. Không ai tại showroom của Country Garden biết tên mẫu xe điện đang được trưng bày, trong khi hầu hết văn phòng xung quanh đó trông trống rỗng dù là giữa tuần.