Chuyển đầu tư công cao tốc Bắc - Nam: Lo ngại gia tăng nợ công

Thảo luận tại hội trường chiều 11.6 về việc chuyển 3/8 dự án của cao tốc Bắc - Nam sang đầu tư công, đa phần các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) bày tỏ đồng tình, nhưng cũng nêu không ít băn khoăn.

ĐB Đặng Thuần Phong (Bến Tre), Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội, cho rằng còn một số vấn đề cần thiết phải làm rõ, như: nếu chuyển 3 dự án này sang đầu tư công, thì 5 dự án còn lại nếu những năm sau không làm được PPP, có tiếp tục đầu tư công hay không? Nếu bổ sung 3 dự án này vào đầu tư công thì bao nhiêu dự án khác sẽ bị đẩy ra khỏi chương trình Quốc hội chuẩn bị phê duyệt?

ĐB này cũng bày tỏ băn khoăn liệu đầu tư công có thực sự nhanh hơn PPP, khi theo lẽ thường, thì ngược lại. “Việc kêu gọi đầu tư PPP thế nào chưa được làm rõ. Nỗ lực của Bộ Giao thông vận tải, của Chính phủ trong triển khai PPP tôi mới chỉ thấy trong tờ trình. Niềm tin còn có vấn đề lắm, nên muốn làm rõ hơn vấn đề này”, ĐB này nói.

Cũng như nhiều ĐB đã băn khoăn tại phiên thảo luận tổ, ĐB Đặng Thuần Phong một lần nữa chỉ ra việc 2/3 dự án được đề xuất chuyển đổi là các dự án có khả năng sinh lời cao nhất, dễ thu hút vốn đầu tư tư nhân nhất, vậy có buông bỏ nguyên tắc "nơi nào khó, các thành phần kinh tế khác không làm được, nhà nước mới làm”?; và liệu có phải "thấy dễ nhà nước làm trước, khó để đó tính sau”?

Thêm vào đó, nếu đồng ý với chủ trương này, tất yếu sẽ làm gia tăng nợ công, mất cân đối trong điều hành ngân sách trung hạn, nghị quyết của Quốc hội cũng sẽ không được thực hiện nghiêm, hậu quả pháp lý cũng chuyển sang Quốc hội gánh chịu, trong khi trách nhiệm của Chính phủ chưa được đánh giá. Tất cả những phân tích trên, ĐB cho biết rất băn khoăn khi quyết định vấn đề này.

ĐB Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) cũng chỉ ra một vấn đề quan trọng có thể nhiều người không để ý, là tuy Chính phủ chỉ xin chuyển đổi 3/8 dự án sang đầu tư công, nhưng thực chất là chuyển đổi thêm 267 km, chiếm 40,8% tổng chiều dài toàn dự án.

Theo đại biểu Hoàng Quang Hàm, nếu ngay từ đầu xác định là đầu tư công, thì cao tốc Bắc - Nam đến nay đã gần hoàn thành Ảnh Gia Hân

Tỷ trọng đầu tư theo hình thức PPP của dự án, theo đó, cũng chỉ còn 40%, thay vì 81% như mục tiêu ban đầu. Kêu gọi đầu tư từ xã hội chỉ còn khoảng 22%, còn 78% sẽ đầu tư bằng ngân sách.

Chưa kể đến, tuy 5/8 dự án còn lại tiếp tục định hướng triển khai theo hình thức PPP, nhưng với thực tế hiện nay và khả năng cho vay của ngân hàng như Chính phủ báo cáo, thì không có gì bảo đảm sẽ lựa chọn được nhà đầu tư.

“Đây là vấn đề cần quan tâm để chấn chỉnh khâu dự báo, chuẩn bị đầu tư các dự án PPP và phải xem xét lại vì sao không kêu gọi được đầu tư? Không phải chỉ cao tốc Bắc - Nam, mà từ 2016 đến nay, không có dự án BOT giao thông nào triển khai được”, ĐB nêu vấn đề.

ĐB Hoàng Quang Hàm cũng cho rằng, việc chuyển đổi này “là bất đắc dĩ”, không nên tạo thành tiền lệ, tạo thành nếp nghĩ khó khăn là dùng ngân sách, cứ dùng ngân sách thì mới bảo đảm khả năng thành công.

Thảo luận sau đó, nhiều ĐB cũng bày tỏ băn khoăn về việc cách đây 3 năm, khi thuyết minh về tính khả thi của việc triển khai 8 dự án thành phần trong cao tốc Bắc - Nam bằng hình thức PPP, Chính phủ cũng giải trình rất thuyết phục. Đến giờ, khi thuyết minh về việc làm các dự án này bằng hình thức PPP không khả thi, Chính phủ cũng lại giải trình... rất thuyết phục. “Vậy làm báo cáo nghiên cứu khả thi, chủ trương đầu tư dự án có độ chính xác đến mức độ nào, tính khả thi đến đâu?”, ĐB Tạ Văn Hạ (Bạc Liêu) đặt câu hỏi.

ĐB Hoàng Quang Hàm cũng nêu lại việc sau gần 3 năm được Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, dự án lại được trình Quốc hội để bàn xem đầu tư theo hình thức nào. Vì lẽ đó, mục tiêu đến năm 2021 cơ bản hoàn thành dự án chắc chắn không đạt.

“Thực ra nếu cách đây gần 3 năm, đầu tư toàn bộ dự án bằng ngân sách thì cũng chỉ cần thêm 22.000 tỉ, và đến giờ cơ bản cũng gần xong dự án”, ĐB Hàm nói, và đề nghị Quốc hội cần chấn chỉnh lại khâu dự báo, chuẩn bị đầu tư và nghiêm túc đánh giá lại những nhiệm vụ cần làm để có giải pháp thu hút vốn đầu tư của xã hội, triển khai các dự án đầu tư theo hình thức PPP.

Đồng tình với nhiều ý kiến trước đó, ĐB Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) góp ý thêm, khi thông qua luật PPP, cần phải quy định rất rõ trách nhiệm trong đảm bảo tính khả thi của việc huy động nguồn lực ngoài ngân sách đối với các tổ chức, cá nhân đề xuất dự án, thẩm định dự án, quyết định dự án và việc chuyển đổi chỉ thực hiện trong trường hợp bất khả kháng.