Cho vay cao ngất ngưởng, ngân hàng lãi lớn

Lãi suất cho vay lên đến 15,5%/năm

NH đầu tiên được chỉ tên là NH TMCP Kiên Long (KienlongBank) với lãi suất (LS) cho vay bình quân lên đến 14,63%/năm với mức chênh lệch đầu vào đầu ra lên đến 9,9%/năm. Kế đến là NH TMCP Việt Á, NH TMCP Nam Á… có mức LS cho vay bình quân lên đến 12 - 13%/năm.

NGỌC THẮNG

Trên thực tế, LS cho vay ở mức 12 - 15% không phải hiếm, thậm chí mức LS khiến lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước (NHNN) bức xúc nói trên chưa phải là cao nhất. Ngày 25.4, trong vai khách hàng đến NH SHB, anh Ph. (nhân viên tín dụng SHB trên địa bàn TP.HCM) cho biết LS vay mua nhà của SHB hiện là 15,5%/năm. Còn trong trường hợp vay với mục đích sản xuất kinh doanh thì lãi vay là 9,9%/năm, thời gian vay 12 tháng, phương thức trả nợ lãi theo tháng, còn gốc trả cuối kỳ. Sau 3 tháng, LS vay sẽ thay đổi 1 lần dựa theo LS cơ sở do SHB công bố cộng với biên độ từ 3,5 - 4%, còn nếu hạn mức tín nhiệm của khách hàng tốt thì có thể sẽ được mức LS hỗ trợ hơn.

NGỌC THẮNG

Theo bảng LS cơ sở được SHB công bố ngày 21.4 giảm 0,5 - 0,9%/năm so với hồi tháng 2, nhưng vẫn ở mức cao từ 10,4 - 11,75%/năm. Mức này cộng với biên độ 3,5 - 4% thì lãi vay mà khách hàng trả cũng lên đến 13,9 - 15,75%/năm. Trong khi đó, LS huy động tiết kiệm của NH này đang công bố trên website từ 6 tháng trở lên từ 7 - 8%/năm, trong trường hợp khách hàng đến quầy gửi tiền sẽ có mức LS từ 8,3 - 9,2%/năm tùy theo số tiền.

Thực tế trong vòng 1 tháng gần đây, các NH công bố một số chương trình cho vay LS ưu đãi từ 7 - 8%/năm. Thế nhưng, sau thời gian ưu đãi, LS vay thường điều chỉnh lên mức khá cao. Không kể cá nhân vay tiêu dùng luôn có LS cao hơn thì các doanh nghiệp (DN) cũng phải gánh nặng chi phí này.

Ông Phan Minh Thông, Tổng giám đốc Phúc Sinh Group, so sánh nếu như năm 2021, LS cho vay bằng USD chỉ 2,3%/năm, sang đến năm 2022 tăng lên 6,5%/năm và tháng 3 vừa qua đã bật lên tới 8%/năm. Riêng đối với LS khoản vay tiền đồng, hợp đồng vay ở NH thương mại LS vẫn lên đến 11%/năm.

Tương tự, là DN hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu được tiếp cận mức LS vay thấp, nhưng ông T.T.P, Giám đốc Công ty T.B tại TP.HCM, cho hay NH vừa mới điều chỉnh LS cho 2 khoản vay của công ty, xuống 8,5%/năm và 10,5%/năm, thấp hơn 1% so với đầu năm. So với các DN hoạt động sản xuất kinh doanh khác thì mức này được cho là ưu đãi. Thế nhưng, LS này vẫn cao gần gấp đôi so với mức chỉ 5 - 6%/năm trong thời điểm dịch Covid-19.

"NH cứ viện lý do huy động cao, nhưng khoản vay của DN thường chỉ 6 tháng, LS huy động dưới 6 tháng cao lắm cũng chỉ 6%/năm. Chênh lệch giữa LS huy động và cho vay lên 4 - 5%/năm là cao quá, "ăn dày" quá. Nhiều khi DN sản xuất kinh doanh có lãi cũng chỉ 5 - 10%", vị này nói.

Ông Nguyễn Ngọc Thanh, Giám đốc Công ty TNHH thương mại và dịch vụ vận tải Kim Phát, cũng cho biết hợp đồng vay cũ của công ty có LS gần 12%/năm (được điều chỉnh vào cuối năm 2022 so với LS cũ là 7,4%/năm). Hợp đồng sẽ được điều chỉnh LS cứ 3 tháng/lần, nhưng đến nay vẫn không thay đổi. Khi hỏi vay mới thì cũng được báo LS sẽ ở mức 11% chứ không thể thấp hơn. "Rất mâu thuẫn là dù biết có những NH lớn cho vay với LS thấp hơn, nhưng DN không thể tiếp cận được. Hiện DN quá khó khăn, doanh thu từ đầu năm đến nay liên tục sụt giảm và lợi nhuận bằng 0, thậm chí thua lỗ. Đó là chưa kể việc định giá tài sản thế chấp mỗi nơi mỗi khác và theo hướng quá thấp cũng gây khó cho DN", ông Thanh nói.

Lãi năm sau tăng mạnh hơn năm trước

Kể từ khi đại dịch Covid-19 đến nay, hàng loạt DN, người dân đều bị ảnh hưởng. Thế nhưng, chẳng những không chịu những khó khăn này, các NH còn có lãi năm sau tăng cao so với năm trước.

Kết thúc năm 2022, toàn bộ các NH đều công bố báo cáo lợi nhuận với mức tăng trưởng rất cao. Nối tiếp đà này và bất chấp tình hình kinh tế trong ngoài nước đang khó khăn, nhiều NH báo lãi lớn trong quý 1/2023. Điều này hoàn toàn trái ngược với bức tranh kinh tế chung khi hàng loạt DN sản xuất, kinh doanh đều báo lãi giảm mạnh 50 - 70% hoặc thậm chí lỗ nặng.

Cụ thể, Vietcombank báo lãi trước thuế quý 1/2023 đạt khoảng 11.200 tỉ đồng, tăng gần 14% so với cùng kỳ năm ngoái và đạt 26% kế hoạch cả năm. Theo lãnh đạo Vietcombank, đến hết quý 1, tín dụng của NH tăng 2,5%, huy động vốn tăng hơn 3,2%; các mức tăng trưởng này đều cao hơn mặt bằng chung của hệ thống; NIM (tỷ lệ thu nhập lãi thuần) cải thiện so với cuối năm ngoái, tăng khoảng 0,04 điểm.

Hay chia sẻ tại Đại hội cổ đông thường niên 2023 mới đây, lãnh đạo NH TMCP Á Châu (ACB) cho biết lợi nhuận quý 1/2023 hợp nhất đạt 5.120 tỉ đồng, tăng 24% so với cùng kỳ và đạt 26% kế hoạch cả năm. Năm nay, NH đưa ra kế hoạch đạt lợi nhuận trước thuế 20.058 tỉ, tăng 17,2%. Tương tự, NH TMCP Quốc tế VN (VIB) ghi nhận lợi nhuận trước thuế trong 3 tháng đầu năm khoảng 2.700 tỉ đồng, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước. VIB cũng đặt mục tiêu lãi trước thuế năm 2023 đạt 12.200 tỉ đồng, tăng 15,3% so với cả năm 2022.

Còn xét về tỷ lệ tăng trưởng lợi nhuận thì phải kể đến NH TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank). Tại Đại hội cổ đông thường niên 2023 mới diễn ra, Tổng giám đốc Nguyễn Đức Thạch Diễm cho biết trong quý 1/2023, NH đạt lợi nhuận hợp nhất 2.383 tỉ đồng, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước và đạt 25% kế hoạch năm. Cả năm 2023, NH này đưa ra kế hoạch với lợi nhuận trước thuế đạt 9.500 tỉ đồng, tăng 50% so với năm trước. Với KienlongBank, năm vừa qua đã đạt lãi trước thuế gần 682 tỉ đồng. NH đặt ra kế hoạch cả năm 2023 đạt lợi nhuận trước thuế 700 tỉ đồng.

Cũng thuộc nhóm NH nhỏ, NH TMCP An Bình (ABBank) công bố lãi trước thuế quý đầu năm nay gần 612 tỉ đồng, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm trước. Mục tiêu cả năm 2023 sẽ đạt lãi trước thuế lên 2.826 tỉ đồng, tăng mạnh 68% so với năm 2022 dù lãnh đạo NH này cũng nhận định kinh tế VN sẽ có nhiều ảnh hưởng khó khăn trong năm nay. Riêng NH TMCP Việt Nam Thương Tín (VietBank) là NH có tỷ lệ tăng trưởng lợi nhuận cao nhất trong quý đầu năm nay. Cụ thể, lợi nhuận trước thuế quý 1/2023 của VietBank đạt 197,3 tỉ đồng, tăng 74% so với cùng kỳ năm 2022. Theo kế hoạch công bố, lợi nhuận trước thuế cả năm sẽ đạt 960 tỉ đồng, tăng 46% so với năm trước…

Kinh doanh nhưng… không bao giờ lỗ

Giải trình về LS cho vay, các NH bị Phó thống đốc Đào Minh Tú "điểm danh" khẳng định mặt bằng LS chấp hành theo các quy định của NHNN. Đồng thời, nguyên nhân lớn dẫn đến việc LS cho vay và chênh lệch đầu ra đầu vào cao là do phân khúc khách hàng, rủi ro hạn mức, chiến lược kinh doanh riêng… Thế nhưng, việc giải thích này chưa được Phó thống đốc đồng tình và ông đề nghị thanh tra NH phải để ý vấn đề này.

Chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu nhận định chênh lệch LS đầu ra và đầu vào của NH lên hơn 9% là điều "không thể chấp nhận được". Thị trường thường nhìn vào mức LS đầu ra và đầu vào của NH cho dễ nhưng chính xác hơn là NIM. Chỉ có thể lý giải cho việc chênh lệch LS giữa đầu ra và vào lên hơn 9% của NH là để dự phòng rủi ro. Thế nhưng, cứ đẩy mạnh cho vay mà không kiểm soát, sau đó đẩy lãi vay lên cao để bù đắp nợ xấu là không được.

"NIM chỉ khoảng 3 - 4% là có thể chấp nhận được, lên 5 - 6% là đã quá cao, còn trên 7% là không thể chấp nhận được. Cũng chính từ chênh lệch LS quá cao, nên dù nền kinh tế có khó khăn như thế nào thì ngành NH vẫn ăn nên làm ra. Năm 2022 hay kế hoạch lợi nhuận mục tiêu mà các NH đang hướng đến không dưới 1 tỉ USD năm. Mức lợi nhuận trung bình mà các NH đưa ra từ 10.000 - 20.000 tỉ đồng là khá nhiều. Thậm chí, một số NH lợi nhuận cao quá còn chuyển qua tăng dự phòng rủi ro để giảm bớt phần lợi nhuận công bố", ông Hiếu nói thẳng.

Đồng tình, TS Lê Đạt Chí, Phó trưởng khoa Tài chính - Trường ĐH Kinh tế TP.HCM, cho rằng các NH là "auto" có lãi từ năm này qua năm khác. Nguyên nhân chính là tăng trưởng tín dụng của VN mỗi năm đều tăng ở mức 2 chữ số, như gần đây là dao động 12 - 14%/năm. Như vậy, nếu chỉ giữ nguyên NIM mỗi năm thì các NH sẽ tự động tăng trưởng lợi nhuận tương đương. Bởi lợi nhuận từ kênh tín dụng vẫn chiếm phần chính trong hoạt động của các NH. Đóng góp từ các hoạt động dịch vụ khác dù đã có tăng trưởng nhưng vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ. Trong hoạt động cho vay, các NH sẽ tùy đối tượng khách hàng để đưa ra mức LS khác nhau. Có thể một số khách hàng sẽ được vay với LS thấp, tương ứng NIM của NH lúc này chỉ dao động quanh 2,5 - 3%. Nhưng có những đối tượng khách hàng khác lại đang phải vay với LS rất cao với NIM có thể lên 6 - 7%, hoặc thậm chí lên đến gần 10% như lãnh đạo NHNN đã chỉ ra.

Điều đó cho thấy có sự phân biệt đối xử quá nhiều trong khi ở các NH lớn NIM thường ít chênh lệch giữa các khách hàng. Ông Lê Đạt Chí nhấn mạnh: "Bao nhiêu năm nay, xu hướng tăng trưởng lợi nhuận của các NH đều theo hướng đi lên với mức bình quân 20 - 30%/năm. Ngay cả trong giai đoạn có dịch Covid-19 bùng nổ, mức lợi nhuận của các NH cũng không hề giảm đi. Trong khi đó ở các ngành khác, số DN để duy trì được tốc độ tăng trưởng về lợi nhuận trên 10%/năm là rất ít, ngay cả các tập đoàn lớn kinh doanh hàng thiết yếu năm vừa qua hay đến quý 1/2023 cũng bị giảm sút lợi nhuận khá mạnh. DN kinh doanh có năm lãi, năm lỗ nhưng với các NH là không bao giờ bị lỗ. Các NH chưa thể hiện được trách nhiệm xã hội, cộng đồng như nhiều DN khác".