Thứ nhất, EU là thị trường rất quan trọng đối với Việt Nam, chiếm 5,8% kim ngạch nhập khẩu và 17,2% kim ngạch xuất khẩu. Các mặt hàng của EU lại rất ít cạnh tranh trực tiếp với hàng hóa Việt Nam. Nền kinh tế hai bên như bổ khuyết cho nhau, thế mạnh của bên này là điểm yếu của bên kia. Chính vì vậy, quan hệ thương mại chắc chắn sẽ được cải thiện tích cực.
Điều này không chỉ giúp thu nguồn lợi cho đất nước mà còn giảm rủi ro cho nền kinh tế Việt Nam khi quá phụ thuộc vào một số đối tác truyền thống. Ví dụ, các chỉ số thương mại về xuất nhập khẩu, nguồn vốn đầu tư, số lượng du khách quốc tế trong hơn 10 năm qua đều cho thấy sự phụ thuộc của nền kinh tế Việt Nam vào Trung Quốc.
Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc tăng đều đặn từ mức 7,7% lên mức 17%, còn nhập khẩu thì tăng từ 19,8% lên 27,7% trong giai đoạn 2008 - 2018. Khi có EVFTA thì trứng sẽ được chia đều các giỏ.
Tuy nhiên, thuế quan vào EU có thể giảm nhưng hàng rào phi thuế quan thì không dễ dàng để vượt qua. Thực tiễn thời gian qua, như lệnh EU áp thẻ vàng đối với thủy sản của Việt Nam cho thấy chúng ta sẽ rất chật vật để đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường này.
Thứ hai, các yêu cầu cải cách thể chế của EVFTA ở mức độ vừa phải, không quá sốc cho Việt Nam, nhưng cũng đủ để chúng ta có động lực cải thiện. Các yêu cầu về phát triển bền vững như lao động, môi trường, minh bạch mua sắm công, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp không quá cao nhưng có cơ chế giám sát và bảo đảm thực thi rõ ràng, phù hợp với khả năng đáp ứng của Việt Nam.
Đơn cử như vấn đề quyền lập hội của người lao động. Dù nội dung của cam kết này thì không khác CPTPP, nhưng EVFTA có cơ chế giám sát tốt hơn và bảo đảm sự tuân thủ của Việt Nam. Hay như vấn đề mua sắm công, xét về mặt quy định pháp luật, luật Đấu thầu của Việt Nam đáp ứng tương đối tốt các cam kết trong EVFTA. Nhưng xét về mặt thực thi thì chúng ta chưa bảo đảm tốt. EVFTA sẽ cung cấp thêm các công cụ để giám sát hoạt động đấu thầu của các cơ quan nhà nước Việt Nam.
Thứ ba, dù phải đợi các nước thành viên phê chuẩn, nhưng Hiệp định bảo hộ đầu tư EVIPA sẽ đặt các cơ quan nhà nước Việt Nam vào vị thế buộc phải thực thi công vụ một cách cẩn trọng và kỷ luật, nếu không sẽ phải đối mặt với nguy cơ bị kiện nếu gây ảnh hưởng đến nhà đầu tư của EU.
Đây là nội dung rất quan trọng, nhưng nó sẽ có thể phát huy hiệu quả cao hơn khi mà Việt Nam công khai thông tin các vụ kiện như vậy. Hành động công khai thông tin này sẽ tạo áp lực dư luận cần thiết và truyền đi thông điệp rõ ràng đối với các cán bộ nhà nước thực thi công vụ trong các lĩnh vực khác, từ đó mang lại tác động lan tỏa tốt hơn đến bộ máy hành chính công.
Trong bối cảnh thế giới nhiều rủi ro như hiện nay, đặc biệt là sự thất thường và khó đoán của Mỹ và Trung Quốc, việc có được quan hệ đối tác thương mại với EU là vô cùng quan trọng với Việt Nam.
Bình luận