Các nước mắc kẹt trong khoản nợ 385 tỉ USD vì sáng kiến Vành đai, Con đường

Công trình xây dựng tuyến đường sắt Trung Quốc và Lào thuộc BRI tại Luang Prabang, Lào

Shutterstock

Nghiên cứu kéo dài 4 năm của cơ sở nghiên cứu AidData tại Đại học William và Mary (Mỹ) xem xét 13.427 dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc tại 165 nước trong hơn 18 năm, có tổng giá trị 843 tỉ USD. Nghiên cứu vừa được công bố gần đây.

Vào giai đoạn trước BRI, các khoản vay được cam kết giữa chính phủ với chính phủ. Tuy nhiên đến nay, gần 70% các khoản vay được cung cấp cho các công ty quốc doanh, ngân hàng, doanh nghiệp liên doanh, cơ sở tư nhân.

Hầu hết những khoản nợ này không được thể hiện trên bản cân đối thu chi của chính phủ các nước nhưng được hưởng lợi từ sự bảo chứng của chính phủ nước đi vay, điều làm mờ đi ranh giới giữa nợ công và nợ tư, gây thách thức lớn về quản lý tài chính công, nghiên cứu cho thấy.

Theo nghiên cứu, 42 nước thu nhập từ thấp đến trung bình có khoản nợ Trung Quốc vượt quá 10% GDP. Các khoản nợ này không được báo cáo đầy đủ cho Ngân hàng Thế giới vì trong nhiều trường hợp, chính phủ không phải là bên đi vay chính để chịu trách nhiệm hoàn trả. Theo ước tính, khoản nợ không được báo cáo đầy đủ hiện nay đã lên đến 385 tỉ USD.

Sân vận động tại Phnom Penh, Campuchia được tài trợ bởi sáng kiến BRI

AFP

Nghiên cứu còn cho rằng sáng kiến BRI của Trung Quốc khởi động từ năm 2013 đang đối diện những thách thức lớn và sự phản đối từ các nước. Ông Brad Parks, một trong số tác giả nghiên cứu, nói rằng ngày càng có nhiều nước ngừng hoặc hủy các dự án BRI vì lo ngại đội giá, tham nhũng và nợ kéo dài. Malaysia đã hủy các dự án trị giá 11,58 tỉ USD từ năm 2013-2021, Kazakhstan hủy dự án 1,5 tỉ USD và Bolivia là hơn 1 tỉ USD.

Ông Parks cho biết nhiều nước ban đầu muốn tham gia BRI nhưng giờ đây trở nên hối hận, ví dụ như Kazakhstan, Costa Rica và Cameroon.

Tình trạng phản đối các dự án này cũng xảy ra tại nhiều nơi khác và khoảng 35% số dự án bị vướng vào bê bối tham nhũng, vi phạm luật lao động, ô nhiễm môi trường và biểu tình. Theo nghiên cứu, Trung Quốc cho vay với lãi suất cao và thời hạn trả nợ ngắn.

Theo Reuters, Bộ Ngoại giao Trung Quốc ra thông báo cho rằng không phải toàn bộ các khoản nợ đều là nợ không bền vững. Cơ quan này tuyên bố từ khi khởi động, BRI đã nhất quán duy trì nguyên tắc thảo luận chung, đóng góp chung và chia sẻ lợi ích.

Tuy nhiên, việc xảy ra nhiều mâu thuẫn từ khi hình thành khiến cho BRI có nguy cơ mất đi động năng và tạo điều kiện cho các sáng kiến khác nổi lên để cạnh tranh. Hồi tháng 6, nhóm G7 thông báo sáng kiến cơ sở hạ tầng Xây dựng lại thế giới tốt hơn (B3W) nhằm hỗ trợ tài chính cho các nước đang phát triển xây dựng cơ sở hạ tầng. Theo ông Parks, sáng kiến B3W giúp gia tăng sự lựa chọn cho các nước, có thể khiến cho một số dự án thuộc BRI bị hủy bỏ.